SKKN Ứng dụng phương pháp giáo dục steam trong hoạt động vui cho trẻ 4-5 tuổi

 I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Trong năm học 2020-2021, nhà trường triển khai cho giáo viên được tiếp cận với 
phương pháp giáo dục STEAM, tôi thấy đây là một phương pháp giáo dục thú vị, phát 
huy được nhiều tiềm năng, khơi dậy sự sáng tạo trong mỗi bản thân trẻ.
 STEAM không còn là phương pháp giáo dục xa lạ đối với các nước phát triển và 
đây là phương pháp giáo dục đang được phát triển rất mạnh tại các nước đang phát triển, 
trong đó có cả Việt Nam. Rất nhiều người nghĩ rằng STEAM là dành cho các bậc giáo 
dục từ tiểu học trở lên bởi lý do đây là phương pháp dạy học tích hợp liên môn mà nhận 
thức của trẻ mầm non còn hạn chế đối với các kiến thức hàn lâm. Tuy nhiên, thực tế 
STEAM dành cho mọi lứa tuổi và trình độ nhận thức. STEAM được áp dụng nhiều vào 
giáo dục trẻ mầm non.
 Giáo dục STEAM tập trung vào những yếu tố quan trọng như: Science (Khoa 
học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật), Art (Nghệ thuật), Math (Toán 
học). Theo đó, Mô hình giáo dục STEAM là quá trình tích hợp kiến thức giữa các môn 
khoa học, kỹ thuật, toán học, công nghệ, nghệ thuật qua đó xây dựng cho học sinh các 
kỹ năng được kết hợp hài hòa từ kiến thức của các bộ môn nói trên để sử dụng khi làm 
việc trong thế giới công nghệ ngày nay.
 Đồng thời STEAM trang bị cho người học những kỹ năng về tư duy và tìm ra 
cách giải quyết vấn đề; kỹ năng làm việc theo nhóm; khả năng định hướng mục tiêu; kỹ 
năng quản lý thời gian, nhằm chuẩn bị cho học sinh những tri thức, những kỹ năng cần 
trong thời kì mà nền công nghệ kĩ thuật đang phát triển mạnh như hiện nay.
 Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan. “Trẻ học qua chơi, chơi 
mà học”, trẻ không học những lý thuyết cao siêu, những định nghĩa khái niệm dài dòng 
mà chúng học qua chính những trải nghiệm hàng ngày. Vì thế cần tạo cho trẻ môi trường 
để trẻ được hoạt động, trải nghiệm, vui chơi, từ đó trẻ có thể tiếp thu kiến thức một cách 
nhẹ nhàng, tự nhiên hơn
 Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm 
vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất 
lớn. Trường học sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ 
được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn, trưởng thành “chơi thông 
minh và học vui vẻ”.
 Con đường tới STEAM là vô cùng thú vị. Qua STEAMtrẻ hiểu biết về thiên 
nhiên, con người, khoa học, mang lại những trải nghiệm học tập thú vị và tích cực; từ 
đó nuôi dưỡng lòng đam mê học hỏi ở trẻ, cũng như giúp trẻ phát triển thể chất, vận 
động và khả năng làm việc chủ động theo kế hoạch - dự án. Chính các hoạt động thực 
tế này sẽ giúp trẻ nhớ kiến thức lâu hơn, sâu hơn. Trẻ tập trung, say sưa, trí tưởng tượng 
được sáng tỏ, trí tò mò được thỏa mãn và hơn hết tình yêu, niềm đam mê với khoa học 
và công nghệ được nảy sinh, trẻ sẽ được làm việc theo nhóm, tự thảo luận tìm tòi kiến 
thức, tự vận dụng kiến thức vào các hoạt động thực hành rồi sau đó có thể truyền đạt lại 
kiến thức cho người khác. Với cách học này, giáo viên không còn là người truyền đạt 
kiến thức nữa mà sẽ là người hướng dẫn để trẻ tự xây dựng kiến thức cho chính mình.
 Là một giáo viên đứng lớp, hàng ngày được tiếp xúc gần gũi với trẻ, hiểu được 
 2/15 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
 Rào cản lớn nhất trong các phương pháp giáo dục truyền thống là sự tách rời 
giữa các lĩnh vực quan trọng: khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học. 
Sự tách rời này sẽ đem đến một khoảng cách lớn giữa lý thuyết và thực hành, giữa 
kiến thức và ứng dụng. Giáo dục STEAM về bản chất được hiểu là trang bị cho trẻ 
những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, 
kỹ thuật, nghệ thuật và toán học. Các kiến thức và kỹ năng này phải được tích hợp, 
lồng ghép và bổ trợ cho nhau giúp học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn 
có thể thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống hằng ngày. Giáo 
dục STEAM sẽ phá đi khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn, tạo ra những con người 
có năng lực làm việc một cách sáng tạo.
 STEAM là phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động 
trải nghiệm sáng tạo, do đó, trẻ được tiếp cận phương pháp giáo dục này có những ưu 
thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả 
năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập và làm việc vượt trội và có cơ hội phát 
triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn.
 Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực vào 
trong thực tế. Các thí nghiệm, hoạt động thực tiễn thường xuyên diễn ra để các em có 
thể thảo luận, tự rút ra kết luận và ghi nhớ sâu sắc.
 Đối với trẻ mầm non thì vui chơi có vai trò quan trọng nhất đối với sự phát 
triển của trẻ cụ thể là:
 Thông qua trò chơi trẻ bắt đầu hình thành chú ý có chủ định và ghi nhớ có chủ 
định. Bản thân trò chơi buộc trẻ phải tập trung vào một số đối tượng được đưa vào trò 
chơi và nội dung của chủ đề chơi.
 Tình huống chơi và những hành động chơi ảnh hưởng thường xuyên đến sự 
phát triển của hoạt động trí tuệ đặc biệt là tư duy, trí tưởng tượng của trẻ. Trong hoạt 
động vui chơi đứa trẻ học thay thế đồ vật này bằng đồ vật khác, nhận đóng các vai 
khác nhau. Đó chính là cơ sở để phát triển trí tưởng tượng. Vui chơi cũng ảnh hưởng 
rất lớn đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.
 Hoạt động vui chơi không chỉ ảnh hưởng đến sự hình thành tính chủ định, phát 
triển tư duy, trí tưởng tượng, ngôn ngữ, tâm lý mà còn phát triển các kỹ năng: Làm 
việc nhóm, chia sẻ, lập kế hoạch....
 Như vậy hoạt động vui chơi ở trẻ mầm non thực sự đóng vai trò chủ đạo đối 
với sự phát triển của trẻ. Thông qua vui chơi, hành động chơi với những mối quan hệ 
bạn bè cùng chơi trẻ tiếp thu những kinh nghiệm xã hội. Tổ chức trò chơi chính là tổ 
chức cuộc sống của trẻ, trò chơi là phương tiện để trẻ học làm người. Thông qua hoạt 
động vui chơi giáo viên có thể lồng ghép các hoạt động STEAM dưới dạng các trò 
chơi đóng vai và thông qua đó trẻ cũng sẽ nhập vào những vai mà bản thân trẻ thích, 
trẻ muốn bản thân được như vậy (đóng vai nhà khoa học, kỹ sư xây dựng, nhà thám 
hiểm,.). Giao nhiệm vụ, tạo được hứng thú cho trẻ khám phá sẽ giúp trẻ tiếp nhận kiến 
thức dễ dàng hơn.
 “Ứng dụng phương pháp giáo dục steam trong hoạt động vui chơi cho trẻ mầm 
non ” là mang khoa học, công nghệ,kĩ thuật, nghệ thuật và toán học đến với các con 
 4/15 Tài liệu hướng dẫn về ứng dung phương pháp STEAM trong giảng dạy còn hạn 
chế, chưa đồng bộ.
 Giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về phương pháp Steam, thiếu tài liệu 
nghiên cứu tiếng việt.
 Việc vận dụng phương pháp STEAM còn nhiều vướng mắc do chưa có kinh 
nghiệm.
 * Phụ huynh học sinh
 Đa số các bậc phu huynh mải buôn bán làm kinh tế nên ít có thời gian quan tâm 
chăm sóc con cái. Hầu hết các gia đình phó mặc con cái cho ông bà hay người giúp 
việc, nên việc để gặp gỡ tuyên truyền đến các bậc phụ huynh còn hạn chế.
 Nhiều phụ huynh chưa hiểu rõ tầm quan trọng của phương pháp giáo dục 
STEAM đối với trẻ mầm non.
 * Đối với trẻ:
 Trẻ được bố mẹ chiều chuộng, còn đi học muộn. Kỹ năng làm việc nhóm còn 
hạn chế.
 2.4. Điều tra thực trạng.
 - Năm học 2020 - 2021, tôi được nhà trường phân công chăm sóc - giáo dục trẻ 
mẫu giáo nhỡ 4-5 tuổi, với số trẻ là 31 cháu. Việc đầu tiên tôi bắt tay là tìm hiểu về 
hứng thú của trẻ khi tham gia hoạt động vui chơi, trẻ có nhu cầu gì, mong muốn của 
trẻ với những vật liệu thiên, điều gì trẻ chưa biết để tạo nên một buổi hoạt động vui 
chơithú vị và thoả mãn những nhu cầu của trẻ.
 BẢNG KHẢO SÁT ĐẦU NĂM
 Mức độ nhận thức Biết Chưa biết
 Số trẻ Tỷ lệ Số trẻ Tỷ lệ
 Nội dung khảo sát
 % %
 KHOA HỌC 10 32 21 68
 CÔNG NGHỆ 12 39 19 61
 KĨ THUẬT 15 48 16 52
 NGHỆ THUẬT 19 61 12 39
 TOÁN HỌC 18 58 13 42
 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP
 Trước những thuận lợi và khó khăn trên tôi mạnh dạn đề xuất một số biện 
 pháp để ứng dụng phương pháp STEAM trong hoạt động vui chơi như sau
 3.1. Biện pháp 1: Tự bồi dưỡng chuyên môn, nghiên cứu tài liệu.
 Học hỏi giúp con người có thêm kiến thức, kỹ năng mới giúp con người 
 thành thạo hơn trong công việc và không bị đẩy lùi về phía sau. Chúng ta học qua 
 thực tế, qua thầy cô, bạn bè đồng nghiệp. Phải nói rằng việc tự học hỏi nâng cao 
 trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân là yếu tố quan trọng được đặt lên 
 6/15 BẢNG DỰ KIẾN HOẠT ĐỘNG
 Tháng Góc xây dựng Góc toán Góc tạo hình Góc khám
 lắp ghép phá
 /CĐ
 Tháng 9 Lắp số theo mẫu Chơi với Làm bàn học có Cân bằng
 Chủ điểm: tangram thể đứng được
 Trường mầm 
 non
 Tháng J0 Chủ Vẽ thiết kế cây Ghép các hình Bàn tay rô bốt Bàn tay
 điểm: Cơ thể cầu đơn giản từ từ que kem
 của bé. que kem.
 Tháng J1 Thiết kế, xây Tạo hình 3D từ Tạo ra bức Kính lúp
 Chủ điểm: dựng nhà 3 đất nặn và que tranh ngôi nhà từ 
 Ngôi nhà bé ở tầng tính que, lá.
 Tháng J2 Chủ Lắp cây thông Xếp chồng Làm tranh từ hột 
 điểm: noel từ lego. các khối hạt.
 Nghề nghiệp Xây mô hình 
 ngôi nhà giáng 
 sinh
 Tháng 1 Thiết kế bè, Cách đo độ dài Chế tạo bè nổi Vật chìm nổi
 Chủ điểm: thuyền ngắn của 1 vật trên nước
 Phương tiện 
 giao thông
 Tháng 2 Xây dựng mô Biến mặt Trang trí góc nhỏ Làm giá đỗ
 Chủ điểm: hình vườn ao cong thành đón tết.
 Động vật chuồng mặt phẳng
 Tháng 3 Sử dụng những Xếp hình Làm chong Gió
 Chủ điểm: thanh gỗ để xếp chóng
 Thực vật thành bông hoa
 Tháng 4 Xây mô hình gara Đo, ghép các Làm xe nâng Lục hút và đẩy
 Chủ điểm: để xe hình.
 Nước mùa
 hè
 3.3. Biện pháp 3: Chuẩn bị nguyên vật liệu, nội dung tổ chức trong các 
góc.
 Việc chuẩn bị nguyên liệu và nội dung tổ chức chơi là bước quan trọng để trẻ 
tạo ra những tác phẩm đẹp, sáng tạo, phát triển trí tưởng tượng, khả năng tư duy, kỹ 
năng làm việc nhóm.
 Nội dung chơi trong các góc phù hợp với từng chủ đề - sự kiện diễn ra trong 
từng tháng.
 Nguyên liệu phải đảm bảo an toàn với trẻ, dễ tìm, phong phú về chất liệu.
 8/15 (Hình minh họa 8)
 * Góc toán:
 Cho trẻ chơi những trò chơi, đồ chơi có mục đích ôn luyện khái niệm sơ đẳng 
về toán.
 Phát hiện tính logic. Ứng dụng của khái niệm toán vào cuộc sống.
 (Hình minh họa 9)
 * Góc sách truyện:
 Tăng cường cho trẻ các loại sách hình về khoa học, sách hướng dẫn thí nghiệm.
 Sách hướng dẫn sử dụng dụng cụ kĩ thuật đúng cách và an toàn.
 Tổ chức cho trẻ “ Đọc ” các sách có liên quan đến chủ điểm, và nội dung dự án 
( Hình minh họa 10)
 VD: Chủ điểm: Phương tiên giao thông Tôi cung cấp cho trẻ sách về các 
phương tiện giao thông, cấu tạo của ô tô, thuyền, bè...
 * Góc xây dựng lắp ghép:
 Cho trẻ chơi với đồ chơi lego, nút, khối xốp, thanh gỗ để kích thích trẻ sáng 
tạo. (Hình minh họa 11)
 VD: Trẻ thiết kế 1 gara ô tô 3 tầng để giải quyết vấn đề chỗ để xe cho những 
thành phố đông đúc. Trẻ có thể sử dụng các hình khối, lego để lắp ghép thành mô hình 
nhà để xe.
 Từ những nguyên liệu đon giản, dễ tìm, qua đôi bàn tay khéo léo, trí tưởng 
tượng phong phú trẻ cùng nhau tạo ra những sản phẩm có ý nghĩa với cuộc sống, trẻ 
được trải nghiệm, vui chỏi. Qua đó thỏa mãn ý muốn làm người lớn của trẻ, giúp trẻ 
tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng hơn.
 3.4. Biện pháp 4: Cách sắp xếp môi trường lớp học ứng dụng Steam để tổ 
chức hoạt động vui chơi cho trẻ.
 Việc sắp xếp bố trí các góc chơi cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động vui 
chơi của trẻ. Không gian sáng tạo và không gian cất giữ vật liệu gần nhau để trẻ có 
thể lấy vật liệu dễ dàng. Điều quan trọng nhất là trẻ phải biết được nơi cất giữ vật liệu 
chúng cần để hoàn thành nhiệm vụ. Khi bạn quan sát trẻ thực hiện thử thách, giáo 
viên có thể gợi ý và giúp trẻ sắp xếp các vật liệu theo hướng có lợi cho việc giải quyết 
vấn đề chứ không phải chỉ để trưng bày.
 Trẻ em cần rất nhiều vật liệu có thể sử dụng lâu dài và các bộ phận rời rạc để 
phục vụ cho quá trình chế tạo, điều chỉnh và hoàn thiện. Hãy sắp xếp và trưng bày các 
vật liệu một cách bắt mắt hấp dẫn để trẻ có thêm động lực sử dụng trí tưởng tượng 
của mình để sáng chế dựa trên những vật liệu đó.
 Góc chơi phải hấp dẫn, thu hút trẻ chơi; Có tính kích thích, gợi mở, cuốn hút 
trẻ tò mò khám phá.
 Nguyên học liệu sử dụng vật thật, vật tự nhiên và các phế liệu tái sử dụng đảm 
bảo an toàn.
 Thiết kế gồm có 3 khu vực: Giá để nguyên vật liệu, học liệu; Nơi trẻ chế tạo và 
trải nghiệm tạo ra sản phẩm; Nơi trưng bày sản phẩm.
 Trẻ phải được hợp tác, tương tác, được thảo luận với nhau, được lựa chọn các 
đồ chơi khác nhau.
 Góc chơi sắp xếp khoa học, dễ quản lý, bảo quản và thuận tiện vệ sinh. Cần sắp 
 10/15