SKKN Một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi trong trường mầm non

 2. Điểm mới của đề tài:
 Với đề tài này, tôi đã tìm ra điểm mới đó là: Lấy trẻ làm trung tâm, tạo môi 
trường hoạt động linh hoạt, sáng tạo, để trẻ thấy không bị gò ép, bó buộc. Đưa ra 
một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-
5 tuổi trong trường Mầm non.
* Phạm vi áp dụng: 
 Đề tài: Một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi trong 
trường Mầm non. 
 II. PHẦN NỘI DUNG:
1. Thực trạng của đề tài:
 Ngôn ngữ trẻ phát triển chậm là những trẻ giao tiếp và tương tác kém, chậm trễ 
trong ngôn ngữ nói, khi nói có hành vi rập khuôn, e ngại giao tiếp. Khó khăn lớn 
nhất của trẻ trong cuộc sống hằng ngày là giao tiếp. Sự phát triển khả năng giao tiếp 
của trẻ có sự khác biệt so với trẻ bình thường ở nhiều khía cạnh như: sự tập trung 
chú ý, tương tác, vốn từ, sự tác động qua lại giữa ngôn ngữ nghe hiểu và ngôn ngữ 
diễn đạt, vv
 Bản thân tôi đã tổ chức nhiều hình thức như giáo viên đặt câu hỏi để trò chuyện 
với trẻ, thi đua đọc thơ, trò chơi,Song khả năng giao tiếp của trẻ vẫn còn nhiều 
hạn chế.
 Năm học 2018 – 2019 tôi được nhà trường phân công dạy lớp Mẫu giáo nhỡ. 
Qua thời gian, tôi nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: 
1.1. Thuận lợi: 
 Phòng giáo dục, nhà trường đã thường xuyên tổ chức các chuyên đề về 
phát triển kĩ năng sống, đặc biệt là kĩ năng giao tiếp cho giáo viên học tập và rút kinh 
nghiệm. Giáo viên hầu hết là những người có chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng, 
có kinh nghiệm trong việc chăm sóc giáo dục trẻ, thường xuyên tiếp thu các phương 
pháp mới. Đó là một lợi thế để áp dụng những phương pháp dạy học có hiệu 
quả. Điều này rất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động. 
 Được sự chỉ đạo sát sao của Ban giám hiệu Nhà trường về công tác đánh giá 
trẻ.Từ đó, giúp cho giáo viên điều chỉnh kịp thời cách giao tiếp của trẻ.
 Sự quan tâm của lãnh đạo địa phương, tạo điều kiện đầu tư cơ sỡ vật chất như 
phòng học rộng rãi, thoáng mát, đồ dùng, đồ chơi, trang thiết bị khá đầy đủ. Thứ ba: Biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ đảm bảo tính mục đích, 
tính phát triển, tính hệ thống và đồng bộ, tính cụ thể mềm dẻo, linh hoạt. 
 Thứ tư: Các biện pháp vừa phải dựa trên quan điểm lý thuyết hoạt động giao tiếp 
phù hợp với đặc điểm của trẻ.
2.1: Biện pháp 1: Đánh giá mức độ giao tiếp hiện tại của trẻ 
 Nghiên cứu tiền sử phát triển của trẻ để biết được trong gia đình trẻ có ai mắc 
chứng chậm nói này không? Mẹ mang thai có bình thường không? Cha mẹ sinh con 
là tự nguyện hay do sự cố, sự ép buộc của gia đình. Khi mang thai thì sức khoẻ và 
dinh dưỡng của người mẹ ra sao? Trong khi sinh thì thế nào? Sau khi sinh sự phát 
triển của trẻ thế nào?. Gia đình thấy cháu bất thường từ khi nào? Căn cứ vào các dấu 
hiệu nào? Mọi người trong gia đình phản ứng ra sao? Cháu đã được chẩn đoán hay 
chữa trị ở đâu chưa? Thời gian là bao lâu? Kết quả thế nào? Sở thích của cháu là gì? 
Tính tình của cháu như thế nào? Trong gia đình của trẻ ai là người chịu trách nhiệm 
nuôi dạy trẻ? Gia đình thấy cháu có những khó khăn gì, đã làm gì để đối phó với các 
khó khăn đó, các khó khăn trong quá trình chăm sóc - giáo dục trẻ là gì? Gia đình có 
thường xuyên giao tiếp với trẻ hay không?...
 Dùng bảng xác định khả năng giao tiếp của trẻ 4-5 tuổi để đánh giá xem trẻ có kĩ 
năng giao tiếp không? nếu có thì có kĩ năng nào? Còn kĩ năng nào chưa có? Vì sao 
trẻ giao tiếp bị hạn chế. 
 Quan sát tự nhiên tại lớp học của trẻ ở trường mầm non và ghi lại khả năng 
giao tiếp của trẻ xuất hiện ở những hoàn cảnh khác nhau. Bên cạnh đó chúng tôi 
đánh giá thêm về thể chất, sự tập trung chú ý của trẻ. Trên cơ sở đó đề xuất các biện 
pháp phù hợp đối với trẻ 
2.2: Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch phát triển kĩ năng giao tiếp 
 Xây dựng kế hoạch phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ để đề ra mục tiêu ngắn 
hạn và mục tiêu dài hạn, đề ra những phương pháp và cách thức tiến hành, người 
tham gia thực hiện mục tiêu phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ.. Nhằm xây dựng 
môi trường sinh hoạt ổn định, tạo cho trẻ cảm giác trật tự và ít có sự xáo trộn trong 
cuộc sống sinh hoạt hằng ngày của trẻ ở trong gia đình và lớp học. 
 Kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ cần thể hiện đơn giản, dễ hiểu. 
Kế hoạch thể hiện mục tiêu ngắn hạn, mục tiêu dài hạn và cụ thể các hoạt động trong
 một ngày. 
 Nội dung của kế hoạch bao gồm: Mục tiêu; Hoạt động; Phương pháp, cách 
tiến hành; Đồ dùng, phương tiện cần có; Tiêu chí đánh giá. 12 Nói và thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh 
 giao tiếp
 1 Lắng nghe ý kiến của người khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch 
 sự
 2 Nghe, hiểu nội dung chuyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi
 3 Bày tỏ tình cảm, nhu cầu và hiểu biết của bản thân bằng các câu đơn 
 câu ghép
 4 Nghe, hiểu nội dung chuyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi
 5 Bày tỏ tình cảm, nhu cầu và hiểu biết của bản thân bằng các câu đơn 
 câu ghép
2.3: Biện pháp 3: Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh
 Giáo viên giải thích, hướng dẫn cho cha mẹ trẻ thấy rõ vai trò, nhiệm vụ của 
mình trong quá trình phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. Cha mẹ phải thường xuyên 
phối hợp với giáo viên, chuyên gia hỗ trợ lập kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp 
cho trẻ, cụ thể:
 Lập kế hoạch vào khoảng thời gian nào trong ngày là tốt nhất đối với mỗi 
thành viên? 
 Các thành viên trong gia đình trẻ thường hỗ trợ như thế nào đối với trẻ? 
 Chia sẻ những kiến thức của các thành viên trong gia đình về vấn đề hạn chế 
việc giao tiếp của trẻ.
 Tổ chức môi trường phát triển của trẻ như: Góc học tập, góc vui chơi, đồ dùng, 
đồ chơi của trẻ Cha mẹ và gia đình trẻ tham gia vào hệ thống hỗ trợ với vai trò 
vừa là khách thể vừa là chủ thể. Cha mẹ, gia đình trẻ nhận được sự hỗ trợ của giáo 
viên, Đồng thời, họ là những người có vai trò quan trọng nhất tác động giúp đỡ trẻ 
tích cực và có hiệu quả.
2.4: Biện pháp 4: Tạo môi trường thân thiện
 Nhằm giúp trẻ có một môi trường học tập thân thiện, tích cực. Đến lớp được 
cô giáo quan tâm, giúp đỡ yêu thương trẻ như con của mình để tạo mối quan hệ gần, 
gũi thân thiết giữa cô giáo - trẻ - các bạn trong lớp để trẻ tự tin trong giao tiếp, nói 
nhiều hơn. Trong quá trình trẻ giao tiếp có gì sai cô giáo và các bạn cùng sửa sai cho 
trẻ. 
Việc tạo môi trường thân thiện giữa cô giáo và các trẻ khác với trẻ để giúp trẻ giao 
tiếp bao gồm: Tạo môi trường giao tiếp, thân thiện, tích cực; sắp xếp không gian lớp này khuyến khích trẻ giao tiếp, chia sẻ với cô giáo và các bạn trong lớp, tăng cơ hội 
phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. 
 Lựa chọn và sắp xếp đồ dùng, đồ chơi: Khi chọn đồ dùng, đồ chơi cần chú ý 
đến tính đa dạng của chúng. Các đồ dùng, đồ chơi phải khuyến khích tất cả các hoạt 
động như toán, tạo hình, âm nhạc, thơ, truyện, môi trường xung quanh, các mức độ 
và nội dung giao tiếp khác nhau và tất cả các lĩnh vực phát triển. Ở trong lớp học 
hòa nhập ở trường mầm non sự đa dạng về đồ dùng, đồ chơi cần được cân nhắc khi 
lựa chọn cho phù hợp với từng lứa tuổi, từng chủ điểm, chủ đề phục vụ cho quá trình 
học tập, vui chơi và sinh hoạt hằng ngày của trẻ và của giáo viên ở trường. Ở mỗi 
lớp học cần có sự đa dạng về chủng loại đồ dùng đồ chơi như: Vật thật, tranh, ảnh, 
mô hình, đồ chơi gỗ, đồ chơi xếp hình, thẻ lô tô.... Bên cạnh đó cần trang bị thêm 
những vật liệu như ở góc đóng vai, ở đó có kéo, dây đo, vải để trẻ thể hiện ý tưởng 
trong trò chơi may đo hoặc bút, thước, vở để trẻ thể hiện ý tưởng trong trò chơi cô 
giáo. Cần trang bị thêm các đồ dùng, đồ chơi để trẻ chơi các trò chơi xã hội như 
người đưa thư, lái xe, bác sỹ, y tá, bệnh nhân, nông dân, công nhân... kích thích và 
khuyến khích trẻ tham gia trò chơi bắt chước, đóng vai. Đó là cơ hội quan trọng để 
hình thành và phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ. Giáo viên có thể kết hợp với phụ 
huynh và trẻ cùng làm đồ dùng, đồ chơi hoặc gợi ý trẻ tìm kiếm, tận dụng các nguyên 
liệu thiên nhiên, đồ phế thải như: Len, vãi, chai nhựa, hột hạt, hộp
 Tạo môi trường thân thiện cho trẻ cần được tổ chức ở mọi lúc, mọi nơi. Giáo 
viên cần tạo ra mối quan hệ thân mật, gần gũi của mình với trẻ thể hiện qua giọng 
nói thiện cảm, sự ủng hộ tinh thần khi thất bại hoặc thành công đối với trẻ. Trong 
quá trình tham gia hoạt động, nếu trẻ thực hiện một thao tác, kỹ năng nào đó chưa 
thuần thục hoặc thực hiện một nhiệm vụ nào đó chưa thành công, giáo viên nên tỏ 
thái độ ân cần, động viên khuyến khích trẻ. Mối quan hệ giữa giáo viên và trẻ là mối 
quan hệ tương tác, chia sẻ không mang tính áp đặt. Việc tạo môi trường thân thiện 
giữa cô giáo và các trẻ khác với trẻ cần thỏa mãn một số yêu cầu chung đó là môi 
trường lớp học phải thuận tiện, an toàn, vệ sinh, hấp dẫn có sức cuốn hút đối với trẻ 
tham gia, thường xuyên có sự thay đổi, bổ sung, làm mới để tạo cơ hội cho trẻ khám 
phá, trao đổi và chia sẻ, kích thích nhu cầu giao tiếp. Môi trường cần dễ tiếp cận đối 
với tất cả trẻ em, tạo cơ hội cho trẻ được tham gia tất cả các hoạt động hằng ngày. 
Để đạt được điều đó giáo viên phải điều chỉnh nhất định về không gian như (trang 
thiết bị, đồ dùng, đồ chơi), cách giao tiếp (chỉ dẫn bằng hình ảnh, nói các từ chủ 
chốt), sửa sai cho trẻ... để tạo điều kiện cho trẻ chậm nói tiếp xúc với các bạn dễ 
dàng hơn, tương tác giữa trẻ và các bạn được nhiều hơn, tạo nhiều cơ hội cho trẻ Làm phong phú và "rõ nét" các sự kiện xảy ra trong đời sống của trẻ. Các "sự 
kiện" thường gây được ấn tượng cho trẻ đó là các thời điểm: đón và trả trẻ, tổ chức 
sinh nhật, tổ chức các ngày lễ, ngày hội ở trường mầm non..
 Thăm quan như công viên, siêu thị, mua sắm... tạo ra những cuộc tiếp xúc hấp 
dẫn để trẻ được giao tiếp với với bạn bè, với thế giới bên ngoài. 
 Khi cho trẻ đi thăm quan hay đi chơi xa, giáo viên và cha mẹ cần phải chuẩn bị 
chu đáo cẩn thận những phương tiện giao tiếp, những đồ dùng cá nhân, một số đồ 
chơi mà trẻ thích để phòng trường hợp ở môi trường hoạt động mới trẻ thấy bị lạ 
lẫm, khó quen thì có vật khác thay thế...
 Tổ chức các hoạt động vui chơi hấp dẫn và bổ ích, tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp 
khi tham gia hoạt động
 Thông qua trò chơi phân vai để dạy trẻ như: Trò chơi bán hàng, trò chơi bác sĩ 
và gia đình...
 VD: Tổ chức trò chơi hội chợ quê với đủ các gian hàng dân gian như: Gian 
hàng bánh, mứt, kẹo, chè, bánh, gian hàng bán đồ trang trí ngày tếtThông qua 
trò chơi đó, tạo cho trẻ có cơ hội giao tiếp tốt hơn.
3. Hiệu quả của sáng kiến:
 Qua việc áp dụng một số giải pháp trên, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách 
mạch lạc, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp với mọi người xung quanh, Hình thành 
thói quen văn minh cho trẻ.
 Trẻ trả lời được các câu hỏi, trả lời đầy đủ câu.
* Đối với giáo viên:
 Tạo môi trường giao tiếp và giúp cho trẻ có cảm giác thoải mái, có nhu cầu 
giao tiếp bằng lời, mỗi giáo viên Mầm non luôn phải dùng nhiều trò chơi, câu đố 
để kích thích trẻ tham gia, qua đó giúp trẻ được tự nhiên hơn.
 Ngôn ngữ là cái riêng của mỗi người, và nó được phát triển rất tự nhiên, do 
đó khi giao tiếp, trẻ sẽ có lúc nói sai, chúng ta không nên sửa sai hoặc la rầy, vì sẽ 
tạo cho trẻ cảm giác không tự tin, sợ nói.
 Để cho trẻ có cảm giác thoải mái tự nhiên, chúng ta không nên dùng ngôn 
ngữ sai khiến sẽ làm cho trẻ cảm giác bị bắt buộc, mà ta chỉ dùng ngôn ngữ đề 
nghị, vỗ về trẻ.
 Để cho trẻ có cảm xúc mạnh, có nhu cầu về giao tiếp thì việc dùng rối là cần 
thiết, vì trẻ ở lứa tuổi này rất thích được nói chuyện với những con rối và đặc biệt 
là những con vật rất gần gũi với trẻ.
* Tóm lại: Qua thực tế tôi thấy việc tạo ra một không khí thoải mái, đầm ấm và