SKKN Một số biện pháp nâng cao kỹ năng tự phục vụ cho trẻ Lớp 4-5 tuổi A3 Trường Mầm non Chi Lăng

 2
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Sinh thời Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã dạy “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, 
tùy theo sức của mình”. Để trẻ mầm non phát triển toàn diện và chuẩn bị nền 
tảng vững chắc cho tương lai thì giáo dục trẻ kỹ năng tự phục vụ có vai trò đặc 
biệt quan trọng. Trẻ có kỹ năng tự phục vụ tốt sẽ giúp trẻ có ý thức và biết tự chăm 
sóc tốt cho bản thân trong mọi hoàn cảnh. Trẻ có khả năng vận động khéo léo, trẻ 
học được cách làm việc cẩn thận, gọn gàng. Rèn luyện cho trẻ tính kiên trì thực 
hiện mục tiêu. Quá trình tự phục vụ giúp trẻ tư duy sáng tạo, tập trung, có khả 
năng tự xử lý vấn đề, làm chủ bản thân. Trẻ tự tin, tự lập và chủ động trong cuộc 
sống sau này. Trẻ có thể giúp đỡ người khác, hiểu được giá trị và yêu lao động. 
Trẻ học cách tôn trọng mọi người xung quanh, yêu thương, cảm thông, chia sẻ; 
dễ dàng thích nghi ở nhiều môi trường khác nhau, dần hình thành nhân cách sống 
tốt đẹp.
 Tuy nhiên trong xã hội hiện đại ngày nay, việc trẻ nhỏ sử dụng các thiết bị 
điện tử như tivi, điện thoại, iPadđã ảnh hưởng rất nhiều đến trẻ. Có rất nhiều 
trẻ chưa có kỹ năng tự phục vụ bản thân. Không chỉ là trẻ không tự mình làm được 
những việc cơ bản để có thể chăm sóc tốt bản thân, mà còn trực tiếp ảnh hưởng 
đến suy nghĩ, tính cách và hành vi của trẻ sau này. Trẻ rất dễ hình thành lối suy 
nghĩ mình là trung tâm, sống ích kỷ, chỉ nghĩ đến bản thân, thực trạng này xuất 
phát từ những nguyên nhân sau: Một số gia đình có điều kiện nuông chiều con em 
mình quá mức. Cha mẹ trẻ quá bận rộn không thể dành nhiều thời gian cho con, 
không chú trọng đến việc dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. Một số cha mẹ trẻ 
có suy nghĩ trẻ còn nhỏ, chưa biết làm gì nên người lớn thường làm thay trẻ, như 
vậy đã khiến trẻ dần trở nên thụ động và lười suy nghĩ, lười làm việc, ỉ nại vào 
người khác, làm mất đi cơ hội giúp trẻ hình thành thói quen kỹ năng tự phục vụ 
bản thân. Trẻ không biết làm và thiếu kỹ năng thực hiện một số công việc nhẹ 
nhàng, vừa sức tự phục vụ bản thân và giúp đỡ người khác. 
 Chính vì lẽ đó, tôi nhận thấy việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm 
non nói chung và trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi nói riêng là vô cùng cần thiết. Trẻ độ tuổi 
này là giai đoạn vàng thích hợp nhất để dạy trẻ những kỹ năng tự phục vụ. Tuy 4
 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Thực trạng của việc tổ chức rèn kỹ năng tự phục vụ cho trẻ lớp 4- 5 
tuổi.
 Trường mầm non Chi Lăng là trường có cơ sở vật chất khang trang, trang 
thiết bị tương đối đầy đủ. Trường có bề dày thành tích cao, nhiều năm liên tục 
trường đạt danh hiệu “Tập thể lao động tiên tiến”. Chất lượng đội ngũ, chất lượng 
chăm sóc giáo dục trẻ, luôn theo chuẩn chương trình giáo dục mầm non
 Trong những năm qua, nhà trường đã luôn quan tâm đến việc giáo dục kỹ 
năng tự phục vụ cho trẻ, đặc biệt là trẻ 4- 5 tuổi. 
 Việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ lớp 4- 5 tuổi, đã được thực hiện 
thường xuyên. Ngay từ đầu năm học tôi đã xây dựng kế hoạch giáo dục, lựa chọn 
các nội dung giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ trong lớp, phù hợp theo từng 
chủ đề. Tôi dựa trên kinh nghiệm, kỹ năng trẻ đã có để tiếp tục rèn luyện và giáo 
dục kỹ năng mới cho trẻ. Vì vậy trẻ trong lớp tôi đã có một số kỹ năng tự phục vụ 
nhất định. Quá trình thực hiện việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ tại lớp 
4-5 tuổi tôi nhận thấy có những ưu điểm, hạn chế sau:
 a) Ưu điểm
 Nhà trường luôn quan tâm, chỉ đạo sát sao trong việc rèn kỹ năng tự phục 
vụ, đảm bảo tốt cơ sở vật chất cho việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. Ban 
giám hiệu thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn, tổ chức chuyên đề giáo dục kỹ 
năng tự phục vụ cho trẻ.
 Phòng học có diện tích rộng, thoáng mát, có đầy đủ thiết bị, đồ dùng thuận 
lợi cho việc tổ chức các hoạt động rèn kỹ năng tự phục vụ cho trẻ.
 Bản thân tôi có trình độ chuyên môn đạt chuẩn, nắm vững nội dung, kiến 
thức, kỹ năng giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. 
 Trẻ lớp 4-5 tuổi đã có một số kiến thức, kỹ năng nhất định tự phục vụ bản 
thân.
 Đa số cha mẹ trẻ đã nhiệt tình chia sẻ với giáo viên về tình hình của trẻ ở 
nhà, phối hợp với giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục và rèn kỹ năng tự 
phục vụ cho trẻ. 6
 Để tạo cơ hội giúp trẻ hình thành kỹ năng tự phục vụ, ngay từ đầu năm học 
tôi đã chú trọng xây dựng môi trường giáo dục giúp trẻ hình thành và rèn các kỹ 
năng tự phục vụ cho trẻ. 
 * Môi trường trong lớp học
 Các góc hoạt động, tôi sắp xếp các góc phù hợp với không gian lớp học, 
bảo đảm giữa góc tĩnh và góc động; các góc đảm bảo có đủ diện tích phù hợp cho 
trẻ thực hiện các hoạt động (Hình ảnh 1.1)
 Tôi thực hiện trang trí các góc theo hướng mở phù hợp với từng chủ đề giúp 
trẻ “Học mà chơi, chơi mà học”. Khi thay đổi chủ đề, tôi cho trẻ tham gia trang 
trí các góc hoạt động cùng cô qua đó trẻ hứng thú thực hành, trải nghiệm các hoạt 
động để hình thành kỹ năng tự phục vụ cho bản thân.
 Đồ dùng đồ chơi ở các góc được trưng bày gọn gàng, sắp xếp phù hợp với 
từng chủ đề, từng hoạt động, đồ dùng đồ chơi trưng bày vừa tầm với, thuận tiện 
để trẻ tự lấy, cất trong các giờ hoạt động. (Hình ảnh 1. 2)
 Đồ dùng học tập và đồ dùng cá nhân của trẻ như khăn mặt, cốc uống nước, 
vở, sáp màu, đất nặn được làm ký hiệu riêng để trong các hoạt động, trẻ tự lên 
lấy, cất đồ dùng theo ký hiệu của mình, mà không bị nhầm lẫn. (Hình ảnh 1.3)
 Tôi chủ động xây dựng góc kỹ năng tự phục vụ phong phú như: kỹ năng tết 
tóc, chải tóc, kỹ năng buộc dây giày, kỹ năng đóng mở cúc áo. Thông qua hoạt 
động ở góc kỹ năng trẻ được thực hiện các bài tập trẻ sẽ rèn luyện tính độc lập, 
biết tự phục vụ bản thân và có kỹ năng ngăn nắp, nề nếp hơn. (Hình ảnh 1. 4)
 Xây dựng môi trường trong lớp phù hợp đã tạo được nhiều cơ hội cho trẻ 
tích cực tham gia các hoạt động, giúp trẻ tự lấy, cất đồ dùng, đồ chơi đúng nơi 
quy định, và biết giữ gìn đồ dùng trong các giờ hoạt động, giữ gìn lớp học luôn 
ngăn nắp, sạch sẽ
 * Môi trường ngoài lớp học
 Để tạo cho trẻ có môi trường ngoài lớp học giúp trẻ rèn kỹ năng tự phục vụ 
tôi đã quan tâm đến việc rèn một số kỹ năng cho trẻ như: Ở khu vực rửa tay tôi 
thiết kế một bảng gồm các bước theo quy trình có hình ảnh minh họạ cụ thể, dễ 
hiểu được dán lên tường gần vòi rửa tay để khi nào trẻ quên có thể nhìn lên và 8
 Kỹ năng tự phục vụ được hình thành thông qua các hoạt động, mỗi một 
hành động nhỏ trẻ cũng đều phải có ý thức, được trải nghiệm để hình thành thói 
quen tự phục vụ. Với mỗi hoạt động tôi thường tạo các tình huống khác nhau và 
hướng dẫn để trẻ có thể tự thực hiện được công việc có hiệu quả, tạo cơ hội tốt 
nhất để rèn kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. 
 - Hoạt động đón trẻ, trả trẻ 
 Trong giờ hoạt động đón trả trẻ tôi vừa giao tiếp với trẻ, với phụ huynh 
đồng thời cũng quan sát những hành động, kỹ năng của trẻ từ đó hướng dẫn trẻ 
lấy, cất đồ dùng, đồ chơi theo quy định.
 Ví dụ: Trẻ đến lớp cất dép, cất ba lô lên tủ mà chưa đúng, tôi lại gần trẻ 
nhắc nhở trẻ “Con để gần đẹp rồi, con hãy để lại cho đẹp giúp cô nào”. Giải thích 
cho trẻ hiểu “Con để không đúng sẽ làm cho lớp học không được đẹp, đồ dùng sẽ 
nhanh bị hỏng”. 
 Một số phụ huynh khi đưa con đến lớp, thấy con cất đồ chậm, hoặc không 
làm mà bố mẹ thường cất đồ giúp trẻ, tôi trò chuyện và giải thích cho phụ huynh 
hiểu làm như thế là trẻ không học được tính tự lập, phụ huynh không nên làm thay 
trẻ mà nên hướng dẫn cho trẻ làm, để rèn cho trẻ kỹ năng tự phục vụ được tốt. 
(Hình ảnh 2.1)
 Sau một thời gian thực hành trải nghiệm và kiểm tra của cô, giờ trẻ lớp tôi 
khi đến lớp đã biết tự cất và lấy đồ dùng cá nhân của mình, biết tháo giày, dép và 
sắp xếp gọn gang đúng quy định. 
 Khi đón trẻ vào lớp tôi trò chuyện với trẻ về những việc trẻ đã làm được ở 
nhà và khi mới đến lớp. Tôi đã đưa ra những câu hỏi để khuyến khích trẻ biết làm 
những công việc tự phục vụ ở nhà như:
 + Hôm qua con ở nhà có ngoan không?
 + Bạn nào ở nhà biết tự làm vệ sinh cá nhân?
 + Bạn nào sáng ra biết tự mặc quần áo để đi học?
 + Ở nhà các con đã làm gì giúp đỡ ông bà, bố mẹ? 
 + Sáng đến lớp bạn nào biết tự cất đồ dùng của mình? (Hình ảnh 2. 2) 10
hoạt động. Qua bài học, và qua các tình huống mà cô tạo ra để trẻ giải quyết vấn 
đề, giáo dục trẻ ăn uống đủ chất, ăn hết xuất ăn, rèn kỹ năng vệ sinh cá nhân, kỹ 
năng văn minh trong ăn, uống. 
 Ví dụ qua hoạt động “Làm quen văn học”: Tôi lựa chọn những câu chuyện 
có nội dung giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. (Hình ảnh 2.5)
 Trong hoạt động đọc thơ “Bé ơi” tôi xây dựng hệ thống câu hỏi cho trẻ 
đàm thoại hiểu nội dung chuyện như:
 + Những câu thơ đầu tác giả đã khuyên bạn nhỏ điều gì?
 + Sau lúc ăn no thì không được làm gì?
 + Vậy mỗi sáng thức dậy thì phải làm gì?
 + Qua câu chuyện nhắc nhở các con điều gì?
 Qua bài thơ Bé ơi trẻ biết vệ sinh cá nhân sạch sẽ, không nghịch đất cát, khi 
ăn xong không chạy nhảy và phải biết rửa tay trước khi ăn (Video 1: Nội dung 
đàm thoại hoạt động LQVH)
 Qua việc lựa chọn nội dung giáo dục phù hợp, với các hình thức giáo dục 
nhẹ nhàng đã giúp trẻ hình thành ý thức tự phục vụ và biết tự chăm sóc bản thân 
một cách hiệu quả.
 - Hoạt động ngoài trời: 
 Hoạt động ngoài trời là hoạt động trẻ được tự do hòa mình với thiên nhiên, 
với môi trường xung quanh, trong quá trình trẻ hoạt động tôi đã lồng ghép giáo 
dục và củng cố cho trẻ các kỹ năng tự phục vụ. Khi tham gia hoạt động ngoài trời 
trẻ được chuẩn bị đồ dùng, đồ chơi cùng cô, cùng bạn; phối hợp với bạn cùng 
nhóm chơi; cất đồ dùng, đồ chơi khi kết thúc hoạt động; rửa tay trước khi lên 
lớp
 Ví dụ: Khi tổ chức hoạt động ngoài trời trong chủ đề “Thế giới động vật” 
với các nội dung: Quan sát đàn lợn: chơi vận động “chuyển bóng”; chơi tự chọn 
(chơi làm các con vật bằng lá cây, chơi tô tượng các con vật, chơi câu cá). Tôi rèn 
cho trẻ tính kỷ luật tập trung chú ý lắng nghe trong hoạt động quan sát; trẻ tự lấy 
cất đồ dùng khi chơi trò chơi “Chuyền bóng”; biết lựa chọn nhóm chơi và lấy đồ 12
hướng dẫn, động viên, khen ngợi kịp thời để trẻ phát huy được tính tự giác cao và 
rèn cho trẻ kỹ năng tự phục vụ hiệu quả.
 - Tổ chức giờ ăn.
 Ngoài các hoạt động giáo dục đối với trẻ mầm non giờ ăn có ý nghĩa vô 
cùng quan trọng trong việc giáo dục và rèn kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng vệ sinh 
văn minh trong ăn uống, chính vì vậy thông qua giờ ăn tôi đã lồng ghép nội dung 
giáo dục tự phục vụ cho trẻ. Lớp tôi có 2 giáo viên, tôi phân công một cô quan sát 
trẻ lau mặt, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, cô còn lại hướng dẫn trẻ chuẩn bị đồ dùng 
như: Kê bàn ghế, chuẩn bị khăn lau, đĩa đựng cơm rơi trước khi tổ chức bữa ăn. 
(Hình ảnh 2.8)
 Giáo dục trẻ thói quen văn minh trong ăn uống: Trẻ biết tự xúc cơm ăn, khi 
ăn không nói chuyện, đùa nghịch làm rơi vãi cơm, ăn hết xuất, khi ăn xong biết 
tự để bát vào nơi quy định, cất ghế, biết tự lau miệng, uống nước, xúc miệng,....Tôi 
đã tạo tình huống để trẻ tham gia vào các hoạt động cùng cô một cách tích cực. 
Kỹ năng này được thực hiện thường xuyên để trẻ hình thành tốt kỹ năng tự phục 
vụ cho bản thân. (Hình ảnh 2.9; 2.10)
 - Tổ chức giờ ngủ.
 Trong giờ ngủ tôi hướng dẫn trẻ kê giường, chải chiếu, tự lấy gối, chăn đắp. 
Trong khi ngủ không cầm đồ chơi, và không đùa nghịch trong giờ ngủ. Sau khi 
ngủ dậy trẻ biết tự cất đồ dùng cá nhân của mình. Vai trò của cô trong hoạt động 
này rất quan trọng vì cô là người quan sát, hướng dẫn, động viên, khen ngợi, giúp 
đỡ trẻ tích cực tham gia, mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc rèn kỹ năng tự phục 
vụ cho trẻ. Trẻ không những biết cách tự phục vụ mình mà còn hình thành cách 
sống cho trẻ một cách hiệu quả. (Hình ảnh 2.11)
 - Hoạt động chiều.
 Hoạt động chiều là thời điểm thích hợp để củng cố, ôn luyện các kỹ năng 
tự phục vụ cho trẻ, vì vậy khi xây dựng kế hoạch hoạt động chiều tôi ưu tiên lựa 
chọn các nội dung giáo dục giúp trẻ được rèn các kỹ năng tự phục vụ khác nhau 
trên các ngày trong tuần.