SKKN Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Trong mọi thời đại, giáo dục luôn chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội. 
Như Bác Hồ đã dạy: “Hiền dữ không phải là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà 
nên” Nói vậy để thấy được tầm quan trọng của giáo dục trong việc hình thành và 
phát triển nhân cách con người. Một nền giáo dục tốt sẽ cho ra đời một thế hệ tốt. 
Cùng với một số ngành khác, giáo dục góp phần nâng cao đời sống xã hội của mỗi 
con người, có điều tuỳ theo mỗi thời đại mà giáo dục sẽ tổ chức kiểu này hay kiểu 
khác. Tuỳ theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Do đặc điểm của lứa tuổi nên 
việc giáo dục học sinh mẫu giáo được tiến hành theo phương châm "Chơi mà 
học".Và dạy trẻ cảm thụ văn học là một trong những nội dung quan trọng trong 
việc phát triển toàn diện cho trẻ. Trẻ được cảm thụ văn học chính là hình thành ở 
trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát triển trí tưởng 
tượng như: Lòng yêu thiên nhiên ở quả, cây hoa lá, lòng kính trọng yêu thương gần 
gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh 
chị em. 
 Các tác phẩm văn học là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với trẻ thơ nhất là 
lứa tuổi mẫu giáo. Nó đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về cuộc sống xung 
quanh. Văn học nuôi dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng, sáng tạo nghệ thuật. 
Vì vậy việc đem tác phẩm văn học đến cho trẻ là một việc rất quan trọng và cần 
thiết. Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình được tiếp xúc với tác phẩm văn học phải từ dễ 
đến khó, từ dơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ khả năng cảm thụ văn học 
của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực tiếp của trẻ về các lĩnh vực: 
Nhận thức – ngôn ngữ - tình cảm xã hội.
 Chúng ta đã thực hiện chuyên đề cho trẻ làm quen TPVH- LQCV rất nhiều 
năm qua, giáo viên đã thực sự có nhiều đầu tư vào việc nâng cao các phương pháp, 
hình thức cho trẻ LQTPVH đã chú trọng nhiều đến việc đọc, kể diễn cảm và dạy trẻ 
kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Bên cạnh đó 
vẫn còn một số giáo viên khả năng còn cảm nhận các tác phẩm văn thơ chuyện còn 
hạn chế giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ 
cảm xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng 
tạo kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng 
dạy học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết 
 2/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẢM THỤ VĂN 
HỌC CHO TRẺ MẦM NON
 1.1.Một số khái niệm cơ bản
 - Văn học : Văn học là một một loại hình sáng tác thể hiện những vấn đề của 
đời sống xã hội và con người. Văn học với trẻ mầm non là các câu chuyện, bài thơ, 
bài vè... mà trẻ được làm quen và tiếp xúc. 
 - Cảm thụ văn học: là quá trình nhận thức cái hay, cái đẹp trong tác phẩm 
văn học. Đây là quá trình hoạt động nhận thức thẩm mĩ rất đặc biệt, phức tạp và có 
tính sáng tạo cao. Những tính chất này do đối tượng nhận thức là các TPVH quy 
định. Mỗi TPVH đều mang một vẻ đẹp toàn diện về cả nội dung và giá trị nghệ 
thuật. Đó chính là vẻ đẹp về ngôn ngữ, về các hình thức nghệ thuật được sử dụng 
trong tác phẩm đó.
 - Cảm thụ văn học với trẻ mẫu giáo là hiểu được nội dung, ý nghĩa, cái hay, 
cái đẹp trong TPVH truyền miệng mà giáo viên truyền đạt cho trẻ. Từ đó, trẻ nhận 
thức và rút ra được bài học cuộc sống, định hướng hành vi đúng sai của bản thân.
 1.2.Đặc trưng về khả năng cảm thụ văn học của trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
 - Trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi khả năng cảm thụ văn học còn chưa tốt, khả năng ghi 
nhớ có chủ đích còn hạn chế, do vậy để nhớ được nội dung chính của tác phẩm văn 
học đã là điều rất khó khăn. Chưa kể nếu giáo viên không gây được hứng thú cho 
trẻ thì sẽ rất dễ dẫn đến việc trẻ mất tập chung và nhàm chán.
 - Trẻ ở độ tuổi này rất ham thích với những điều mới lạ, thích tìm hiểu và 
khám phá thế giới xung quanh, là độ tuổi thuận lợi để tiếp nhận các TPVH ý nghĩa 
vì trẻ đã được LQTPVH rừ độ tuổi mẫu giáo bé và trước đó.
 - Trẻ ở độ 4-5 tuổi đã bước đầu có khả năng nhận thức được những hành vi 
đúng sai, bởi vậy, giáo dục trẻ thông qua các TPVH ở độ tuổi này là hết sức cần 
thiết. Thông qua TPVH, giáo dục có thể giáo dục hành vi, nhân cách cho trẻ, định 
hướng cho trẻ những hành vi đúng đắn.
 1.3. Mục tiêu của việc nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ 4-5 tuổi
 - Phát triển năng lực cảm thụ văn học giúp trẻ xã định đúng nội dung chính 
của TPVH.
 - Phát triển khả năng cảm thụ văn học giúp trẻ nhận biết nhanh nhạy và chính 
xác các tín hiệu nghệ thuật trong tác phẩm.
 4/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẢM THỤ VĂN HỌC 
CHO TRẺ MẪU GIÁO 4-5 TUỔI.
3.1.Giáo dục văn học cho trẻ mọi lúc mọi nơi: 
 Thực tế giáo dục văn học ở mẫu giáo cho ta thấy rằng năng lực cảm thụ văn 
học của trẻ không thể tự nó mà phát triển được, mà phải qua một quá trình: Học và 
chơi – chơi mà học.
 Mọi lúc mọi nơi cũng cần cho trẻ làm quen với văn học. Vào buổi sáng giờ 
đón trẻ tôi cho trẻ được chơi theo ý thích trong góc sách truyện. Trẻ sẽ được “đọc”, 
xem các câu chuyện mà trẻ thích, được chơi với các con rối trẻ yêu, được nghe các 
câu chuyện bài thơ mà trẻ cảm thấy hứng thúKhi trẻ được tiếp xúc nhiều lần trẻ 
sẽ dàn dần cảm nhận được nhũng cái hay cái đẹp trong các tác phẩm đó và sẽ càng 
ngày càng thích thú hơn với các hoạt động văn học. . Hoạt động ngoài trời cũng cần 
cho trẻ làm quen với văn học: Trẻ được cùng cô và các bạn đọc thơ, đọc đồng dao ( 
Cô giáo lưu ý hướng trẻ đọc thật diễn cảm theo nội dung và nhịp điệu của tác 
phẩm), trẻ được ngội dưới tán cây nghe cô kể các câu chuyện cổ tích, những câu 
chuyện gắn với cuộc sống hàng ngày của các con
 Qua hoạt động dạo chơi này cô giáo còn có thể cung cấp cho trẻ nhiều từ ngữ 
về cảnh vật cây cối xung quanh
 3.2: Dạy trẻ cảm thụ văn học trên tiết học
 - Muốn trẻ cảm thụ tốt các tác phẩm văn học trước hết cô giáo cần nắm bắt 
được khả năng của trẻ như khả năng chú ý, tiếp thu bài của trẻ trong hoạt động làm 
quen với tác phẩm văn học giáo viên đứng cùng lớp tổ chức. Qua quá trình giảng 
day tôi khảo sát khả năng cảm thụ văn học của trẻ thông qua việc kể cho trẻ nghe 
một câu truyện, hoặc đọc cho trẻ nghe một bài thơ ngắn. Sau đó cho từng trẻ nói lại 
nội dung câu chuyện, bài thơ. 
 6/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
 + Tác phẩm có nhiều giá trị cảm thụ cao về ngôn từ ta hướng trẻ về những từ 
hay ý đẹp trong tác phẩm
Ví dụ: trong bài thơ em yêu nhà em, tôi hướng trẻ đến những câu từ hay trong tác 
phẩm như: Bà chuối mật, ông ngô bắp, ngào ngạt, 
 Hay giải thích cho trẻ những từ tượng thanh: líu lo, cục ta cục tác
 Với việc giải thích cái hay trong những từ ngữ trong tác phẩm, phần nào sẽ 
gợi chơ trẻ cảm nhận được bức tranh đồng quê tuyệt đẹp và yên bình. 
 + Có những tác phẩm ta cho trẻ cảm nhận nhiều hơn về mặt nhịp điệu, âm 
vần
Ví dụ: bài thơ kể cho bé nghe của Trần Đăng Khoa
 8/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
vật trong truyện, thể hiện nét mặt cử chỉ, tư thế phù hợp với diễn biến của câu 
truyện thì mới thu hút sự chú ý của trẻ. Giọng đọc, giọng kể của cô nhịp nhàng, 
đúng nhịp điệu sẽ giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về nội dung bài thơ, câu truyện và khả 
năng cảm thụ văn học của trẻ cũng được nâng cao.
 - Muốn cho trẻ làm quen với một tác phẩm văn học ( dù là một câu chuyện 
hay một bài thơ) thì người giáo viên phải luôn dành thời gian để đọc tác phẩm 
nhiều lần. đọc để chính giáo viên là người hiểu, người cảm nhận đúng giá trị của 
tác phẩm, qua đó mới có thể truyền thụ những giá trị tinh tế nhất đến trẻ.
 - Để hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, dù là thơ hay truyện, 
muốn đạt kết quả cao thì việc đầu tiên giáo viên phải chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học, 
đồ dùng đẹp hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý của trẻ. 
Trước đây giáo viên thường sử dụng tranh minh hoạ làm đồ dùng chính trong hoạt 
động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học.Song với hình thức đổi mới hiện nay, 
thời đại CNTT nên việc ứng dụng CNTT vào bài giảng mang lại kết quả rất 
cao.Biện pháp này luôn gây sự chú ý, tò mò cho trẻ . Vì vậy giáo viên nên đưa 
CNTT vào giảng dạy để mang lại kết quả cao. 
 * Đơn giản là các hình ảnh đưa lên máy sử dụng các hiệu ứng, màu sắc phù 
hợp cũng đã gây sự chú ý của trẻ.
 * Những giáo viên có khả năng sử dụng máy tính thành thạo hơn họ có thể 
chuyển các bức tranh có sẵn của bài thơ, câu chuyện thành đoạn phim hoạt hình, 
hay có thể đưa đoạn phim quay sẵn phù hợp với nội dung như thế rất thu hút và gây 
hưng thú hơn cho trẻ.
 VD: Với câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà Trống” tôi đã xây dựng đoạn phim 
hoạt hình về nội dung câu chuyện, dạy trẻ và đàm thoại về câu truyện trên giáo án 
điện tử. Ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các con vật kết hợp với nhạc đệm làm 
cho trẻ dễ nhớ nội dung truyện và thấy được nét đặc trưng của các nhân vật.
 10/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
nhận ra ngôn ngữ đời thường (khẫu ngữ) và ngôn ngữ thơ giàu nhạc tính. Qua tác 
phẩn văn học, trẻ quen dần tính chất nhiều ý nghĩa và tinh luyện của ngôn ngữ văn 
hoá, dần dần tiến tới hiểu được nghĩa thực đến nghĩa bóng, từ nghĩa văn cảnh đến ý 
tưởng nhà văn muốn truyền đạt.
3.3 Sử dụng nghệ thuật múa rối:
 - Việc sử dụng rối trong tiết học gây được sự chú ý, tò mò của trẻ tạo điều 
kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối, một môn nghệ thuật truyền thống của 
dân tộc. 
 - Với câu truyện “Chú thỏ thông minh” tôi sử dụng mô hình sân khấu là một 
khu đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây.. nhân vật trong truyện được cách điệu hoá, thỏ 
mặc quần áo, đi bằng 2 chân Khi tôi dạy, tôi dùng cánh tay lồng vào con rối, điều 
khiển con rối bằng ba ngón tay: ngón cái, trỏ, giữa sao cho những cử chỉ phù hợp 
với lời thoại trong truyện Nhờ việc sử dụng nghệ thuật rối trong tiết học mà số 
trẻ có khả năng cảm thụ tác phẩm văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ được nội dung câu 
 12/25 Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
 Hình ảnh trẻ đóng kịch
 Trò chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học một cách 
sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hoá trang cho trẻ rất 
quan trong, với câu truyện “3 chú Lợn” tôi làm sân khấu có màn che, rồi trang trí 
cảnh phù hợp với câu truyện.
Bên cạnh việc làm mô hình sân khấu thì việc hoá trang cho trẻ đóng kịch cũng rất 
cần thiết. Với nhân vật “3 chú Lợn con ” tôi cho trẻ mặc mặt nạ hình con lợn, bao 
tay và giầy hình chân con lợn và áo quần màu sắc khác nhau phù hợp với tính cách 
của từng nhân vật.
Việc hoá trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin khi 
nhập vai tạo cho trẻ hứng thú hơn với từng vở diễn.
3.5. Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động góc
 Trong hoạt động chung trẻ có thể chưa cảm nhận hết được các giá trị về mặt 
ngôn ngữ, tình cảm của các tác phẩm thì đen giờ họt động góc cô giáo cho trẻ tham 
gia vào góc chơi “ Bé yêu văn học”. Tại góc chơi này cô cho trẻ được xem, đọc hay 
lắng nghe các câu chuyện bài thơ trẻ vừa được học để trẻ có thể ghi nhớ sâu hơn, để 
trẻ một lần nữa lại tiếp tục được cảm nhận những cái hay cái đẹp trong tác phẩm.
 14/25