SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4 đến 5 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện

 2
 b. Cơ sở thực tiễn:
 Do đặc điểm tâm sinh lý của trẻ dễ nhớ nhanh quên và tư duy hình tượng 
là chủ yếu và ở tuổi mẫu giáo nhỡ trẻ thường thích tìm tòi, khám phá, trẻ có nhu 
cầu rất cao về việc nhận thức và thích đặt câu hỏi. Nếu giáo viên không quan tâm, 
tạo điều kiện học tập cho trẻ, không sáng tạo trong việc tổ chức, tổ chức hoạt động 
nhằm làm cho trẻ hứng thú, tập trung chú ý vào hoạt động thì hiệu quả không cao.
 Ở trường mầm non có rất nhiều môn học giúp trẻ phát triển toàn diện về 
nhân cách và các kỹ năng sống cho trẻ, nó là tiền đề giúp trẻ nhận thức và khám 
phá về thế giới xung quanh. Mỗi hoạt động chăm sóc giáo dục trong chương trình 
giáo dục mầm non, được tổ chức theo một hệ thống thống nhất. Cung cấp kiến 
thức, kỹ năng có tính đồng nhất xuyên xuốt trong các độ tuổi từ nhà trẻ cho đến 
cuối độ tuổi mẫu giáo.
 Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là một trong những hoạt động ở 
trường mầm non được trẻ yêu thích. Hoạt động làm quen với tác phẩm văn học là 
loại hình nghệ thuật, đặ biệt nó rất gần gũi với trẻ thơ, từ buổi đầu thơ ấu, trẻ đã 
được nghe những lời thơ “ầu ơ” đầy yêu thương qua lời ru của bà của mẹ. Đó 
chính là trẻ đã được đến với tác phẩm văn học, đó cũng là cánh cửa mở ra chân 
trời nhận thức cho trẻ. Đặc biệt văn học có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển 
ngôn ngữ cho trẻ, phát triển tai nghe và cảm xúc cho trẻ, là phương tiện dẫn dắt 
trẻ đến với thế giới xung quanh.
 Trong tác phẩm văn học như: Ca dao, tục ngữ, thơ, câu truyện, đều nói về 
con người với nhiều tấm gương mẫu mực cho trẻ học tập. Thông qua các tác phẩm 
văn học làm phương tiện giáo dục trẻ tình yêu con người với con người, tình yêu 
thiên nhiên, yêu quê hương Đất Nước, yêu bạn bè người thân, biết được việc làm 
tốt, yêu cái đẹp, cái thiện, ghét cái ác, phê phán những việc làm xấu, kính yêu Bác 
Hồ, thật thà ngoan ngoãn. Từ đó ta có thể thấy văn học là phương tiện hình thành 
các phẩm chất đạo đức trong sáng cho trẻ thơ.
 Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi 
nói riêng là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm non. 
Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi. Ngôn ngữ giữ vai trò 
quyết định sự phát triển của tâm lý trẻ em, là tiền đề cho trẻ phát triển toàn diện 
về Đức – Trí – Thể - Mỹ. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục 
tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hóa.
 Thông qua việc trẻ kể chuyện giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, trí tưởng 
tượng, sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn 
ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú. Trẻ biết 
trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó bằng chính ngôn 
ngữ của trẻ.
Đứng trước thực tế ở lớp tôi, tôi thấy có nhiều cháu vẫn chưa nói rõ và chưa nói 
dài câu. Đầu năm được tổ chuyên môn phân công là lớp điểm thực hiện chuyên 
đề “Lĩnh vực phát triển ngôn ngữ”. Vì vậy cần thiết phải quan tâm nhiều hơn để 
đạt được kết quả mong đợi về phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong độ tuổi. Với những 
băn khoăn nêu trên tôi đã nghiên cứu và thực hiện đề tài “Một số biện pháp nâng 4
 PHẦN II: NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Những nội dung lý luận liên quan trực tiếp đến vấn đê nghiên cứu.
 Thực tế hiện nay chương trình giáo dục mầm non, hoạt động học của trẻ rất 
phong phú, đa dạng với nhiều hoạt động học khác nhau và được tổ chức với nhiều 
hình thức một cách linh hoạt để giúp trẻ lĩnh hội tri thức, phát triển kỹ năng của 
hoạt động học theo nội dung của chủ đề. Trong đó hoạt động làm quen văn học 
chiếm một vị trí quan trọng trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Làm quen 
văn học nhằm tạo tiền đề cho việc phát triển ngôn ngữ, phát triển trí tưởng tượng, 
phát triển nhân cách, phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội, phát triển thẩm mỹ 
cho trẻ. Trẻ được tiếp xúc với tác phẩm văn học từ rất sớm: Từ khi lọt lòng mẹ trẻ 
đã được nghe những câu ru thấm đợm tình người. Lớn hơn một chút trẻ được sống 
trong thế giới kỳ diệu của những câu chuyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích..., 
những ước mơ của trẻ cứ thế chắp cánh bay xa ... Thông qua hoạt động cho trẻ 
làm quen văn học, giúp trẻ có được sự hiểu biết, vốn từ nhất định và tạo cho trẻ 
tâm thế vững vàng, tự tin khi giao tiếp.
 Mặt khác, để phù hợp với nhu cầu ngày càng đi lên của xã hội, hòa nhập 
với xu thế phát triển giáo dục trong khu vực và trên thế giới, đáp ứng với chương 
trình giáo dục mầm non càng cần phải nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục theo 
hướng giáo dục mầm non, xóa bỏ phương thức dạy theo cách rập khuôn, thụ động, 
chú trọng phát huy tính tích cực của trẻ, giúp trẻ có cơ hội được tìm tòi, khám phá, 
trải nghiệm... trên khả năng và vốn hiểu biết của trẻ. Trên cơ sở đó Bộ Giáo dục 
và đào tạo mầm non đã có chủ trương thực hiện chương giáo dục mầm non, đặc 
biệt là chỉ đạo thực hiện chuyên đề nâng cao chất lượng làm quen văn học ở trường 
mầm non. Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ là một quá trình từ thấp đến cao với các 
giai đoạn mang tính đặc trưng khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ.
Trẻ 4-5 tuổi sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc chịu ảnh hưởng lớn của việc tích cực 
hóa vốn từ, ngôn ngữ của trẻ đã trở nên được mở rộng hơn, có ý trật tự hơn, mặc 
dù cấu trúc còn chưa hoàn thiện. Khả năng nói trình bày ý nghĩa, hiểu ngôn ngữ 
hoàn cảnh của trẻ cũng đã bắt đầu phát triển. Bằng các hình tượng văn học mở ra 
cho trẻ cuộc sống với xã hội và thiên nhiên, các mối quan hệ qua lại của con người. 
Những hình tượng đó giúp trẻ nhận thức được tính rõ ràng, chính xác của từ ngữ 
trong tác phẩm văn học.
Với nhiệm vụ khơi dậy ở trẻ tình yêu đối với từ ngữ nghệ thuật thông qua cách 
đọc kể diễn cảm, cao hơn nữa là biết dùng ngôn ngữ của mình để kể chuyện, trẻ 
phải tự nghĩ ra một nội dung câu chuyện, tạo ra cấu trúc logic được thể hiện trong 
hình nói tương ứng (lời nói kết hợp sử dụng đồ dùng trực quan).Yêu cầu này đòi 
hỏi trẻ phải có vốn từ phong phú, các kỹ năng tổng hợp, kỹ năng truyền đạt ý nghĩ 
của mình một cách chính xác, tập trung chú ý và nói biểu cảm. Những kỹ năng 
này trẻ lĩnh hội được trong quá trình nhận thức có hệ thống bằng con đường luyện 
tập thường xuyên hàng ngày. Từ những cơ sở lý luận trên tôi đã đi sâu nghiên cứu 
đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 
tuổi thông qua hoạt động kể chuyện” nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức của trẻ 
mầm non hiện nay. 6
các bài thơ, ca dao, hò vè trẻ chưa đọc diễn cảm và thể hiện được từng đoạn thơ, 
câu thơ, các bài ca dao... một cách hay hấp dẫn phù hợp với âm điệu, sắc thái 
của từng bài thơ, câu ca dao.
 - Cơ sở vật chất còn thiếu chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới phương pháp 
cho hoạt động làm quen tác phẩm văn học.
 - Đa số trẻ trong lớp chưa có nề nếp học tập cũng như kiến thức của trẻ 
còn hạn chế, nên gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức hoạt động cho trẻ kể 
chuyện.
 - Có một số học sinh yếu hay nghỉ học nên có nhiều khó khăn trong việc cung 
cấp kiến thức kịp thời cho trẻ.
 - Số trẻ ở lớp chưa qua nhóm lớp nhà trẻ mà đến lớp 3-4 tuổi chiếm 60%, 
khả năng pháp triển ngôn ngữ còn chậm.
 - Phụ huynh phần lớn là lao động tự do đi làm ăn xa nhà, nên rất khó khăn 
trong việc hỗ trợ phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
 - Khi dạy trẻ kể chuyện giáo viên chưa tích hợp được nhiều môn học khác 
và tự sưu tầm các câu chuyện ngoài chương trình.
 Về phía phụ huynh
 - Đa số phụ huynh chưa có nhận thức đúng đắn trong việc giáo dục cho trẻ.
 - Nhiều phụ huynh vẫn nghĩ rằng các trẻ ở lứa tuổi mầm non chưa cần thiết 
phải học, nên vẫn nuông chiều trẻ không tạo cho trẻ sự hứng thú học khi ở nhà.
 Từ những tình hình và số liệu trên cho thấy việc trẻ có kỹ năng trong hoạt 
động kể chuyện với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ là rất thấp. Vì vậy mà tôi đã cố 
gắng tìm cách trang bị cho mình các kiến thức về cách nâng cao các hoạt động kể 
chuyện với các tác phẩm văn học cho trẻ, cho trẻ thấy hứng thú và phát huy tính 
sáng tạo, thể hiện hết khả năng của mình và tôi thực hiện cho trẻ tại lớp tôi thông 
qua đề tài: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng phát triển ngôn ngữ cho trẻ 
4-5 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện”.
* Số liệu điều tra trước khi thực hiện :
 Tình hình học tập của trẻ, tôi khảo sát theo những nội dung sau:
 (Áp dụng với tổng số trẻ: 30 trẻ
 + Số trẻ trai: 16 trẻ = 53,3%
 + Số trẻ gái : 14 trẻ = 46,7%
 Từ những khó khăn trên dẫn đến hiệu quả của việc dạy đạt kết quả chưa 
cao vì dạy còn dập khuôn máy móc điều kiện để trẻ được hoạt động trong giờ học 
còn rất ít không phát huy được tính tích cực sáng tạo của trẻ.
Vì thế, kết quả khảo sát thực tế khi chưa thực hiện đề tài cho trẻ kết quả của các 
cháu rất thấp. 8
những kiến thức đó vào kể chuyện sáng tạo một cách dễ dàng. Ngoài việc tạo 
những bức tranh trên mảng tường, những tập truyện tranh in chữ to, tôi còn đi sâu 
làm một số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động như: Một số con rối dẹt, rối que, 
rối có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh cũ, những sản phẩm vẽ 
của trẻ, cắt dán bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo hoặc cắt rời các 
con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể chuyện theo ý tưởng của mình. 
 Để thu hút, lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn các hình thức tổ chức phù 
hợp, hấp dẫn VD: Trong các giờ văn học tôi thường giới thiệu chương trình như 
qua tổ chức hội thi “Bé vui kể chuyện, Bé yêu thơ” , tham quan góc văn học và 
đặc biệt là chọn những hình ảnh thật đẹp, những nhân vật rối ngộ nghĩnh sáng tạo 
đưa vào bài dạy. (Có hình ảnh minh chứng).
 Điều đặc biệt hơn nữa tôi suy nghĩ, tìm tòi và làm ra các loại rối tay cho trẻ 
hoạt động. Thực tế tôi nhận thấy đồ dùng làm bằng rối tay hầu như ở các lớp 
không có cho trẻ hoạt động, qua nghiên cứu tìm tòi tôi đã vận dụng làm từ các 
quả bóng, chổi rơm, đĩa nhựa đồ chơi để làm mặt con rối sau đó dùng vải bọc 
lên móc làm váy, thân tay để khi trẻ sử dụng không bị thô và cứng. Các khuôn 
mặt có thể thay đổi tùy theo nội dung, nhận vật của câu chuyện trẻ kể. Qua cách 
nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một góc văn học với đầy đủ chủng loại về đồ 
dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động 
và nhiều ý tưởng hay khi trẻ kể chuyện sáng tạo. 
 Một việc vô cùng quan trọng bởi nó là chỗ dựa, là cơ sở vững chắc cho trẻ 
kể chuyện. Đòi hỏi cô giáo phải biết tạo cảm xúc cho trẻ bằng các con vật ngộ 
nghĩnh, đáng yêu, đồng thời cũng phải biết hướng lái, gợi mở cho trẻ có cảm xúc 
tích cực khi tham gia hoạt động kể chuyện trong hoạt động làm quen văn học. Qua 
nội dung các bức tranh, các nhân vật, các con rối trẻ được xem và nói lên nhận 
xét của mình về đồ dùng đó. Như vậy ngôn ngữ của trẻ được phát triển một cách 
phong phú và đa dạng.
 Hình ảnh 1-2: Trang trí góc văn học và góc sách truyện hấp dẫn
 4.2. Biện pháp 2: Lựa chọn những câu truyện phù hợp có nội dung 
hấp dẫn sinh động để dạy trẻ kể chuyện.
 Do đặc điểm của trẻ mầm non là trẻ thích những cái mới lạ, hấp dẫn, ngộ 
nghĩnh vì thế nếu cô giáo chỉ kể cho trẻ nghe những câu chuyện trong chương 
trình mà trẻ đã được nghe nhiều lần là điều thật nhàm chán do đó để đáp ứng với 
phương pháp đổi mới hình thức tổ chức giáo dục trẻ ngày nay, đồng thời giúp trẻ 
hứng thú nghe cô kể chuyện tôi đã nghiên cứu, sưu tầm rất nhiều câu chuyện trong 
chương trình giáo dục mầm non có nội dung hấp dẫn sinh động phù hợp với lứa 
tuổi của trẻ và phù hợp với chủ đề.
 Xuất phát từ những đặc điểm nhận thức và tư duy trực quan của trẻ trong 
quá trình giảng dạy tôi thường kết hợp giữa vật thât, tranh ảnh, mô hình, sa bàn, 
rối dẹt...Đồ dùng phải đủ, đẹp, hấp dẫn, phù hợp với từng tiết dạy, phù hợp với 
từng chủ đề, trẻ phải có đồ dùng trực quan như cô để thao tác và sử dụng cùng 
một lúc với cô thật nhịp nhàng. Tạo cho trẻ một tâm trang vui vẻ, phấn khởi gợi 
cho trẻ tính tò mò ham hiểu biết.