SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động làm quen văn học cho trẻ 4-5 tuổi

 BÁO CÁO SÁNG KIẾN
“ Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động làm quen văn học cho 
trẻ 4-5 tuổi ”
I. Điều kiện, hoàn cảnh tạo ra sáng kiến:
 Hoạt động cho trẻ làm quen Văn học là món ăn tinh thần không thể thiếu 
đối với trẻ thơ nhất là lứa tuổi mẫu giáo và đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu 
tiên về cuộc sống xung quanh. Văn học nuôi dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng 
tượng, sáng tạo nghệ thuật. Vì vậy hoạt động làm quen văn học đối với trẻ là 
một việc rất quan trọng và cần thiết. Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình cho trẻ làm 
quen văn học phải từ dễ đến khó, từ dơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ 
khả năng cảm thụ văn học của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực 
tiếp của trẻ về các lĩnh vực: Nhận thức – ngôn ngữ - tình cảm xã hội. 
 Tuy nhiên khi dạy trẻ làm quen văn học đòi hỏi người giáo viên phải có 
những suy nghĩ sáng tạo và lựa chọn những tác phẩm hay phù hợp với lứa tuổi, 
có ý nghĩa giáo dục trẻ để từ đó đưa ra những phương pháp, biện pháp thích hợp 
nhằm giúp trẻ phát triển tốt khả năng cảm thụ các tác phẩm văn học.
 Qua các năm thực hiện chuyên đề cho trẻ làm quen văn học đều đầu tư 
vào việc nâng cao các phương pháp, hình thức cho trẻ làm quen văn học chú 
trọng nhiều đến việc đọc thơ, kể truyện diễn cảm và dạy trẻ kể lại chuyện, kể 
sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Song việc dạy trẻ đóng 
kịch còn có nhiều hạn chế. Chưa có sáng tạo trong việc chuyển thể từ truyện kể 
sang kịch bản sân khấu, không tạo ra được tính kịch - sự kiện - sự biến, lời thoại 
còn dài dòng khó hiểu, giáo viên còn nặng nề trong việc dẫn chuyện làm cho 
kịch bản trở nên rời rạc, kém hấp dẫn. Bên cạnh đó vẫn còn một số giáo viên 
khả năng còn cảm nhận các tác phẩm văn thơ, truyện còn hạn chế giọng đọc và 
cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm xúc hấp dẫn 
cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo kết quả 
trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng dạy học 
chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết học 
chưa cao. Hầu hết các vở kịch còn thiếu các yếu tố phụ trợ như: Âm thanh, cảnh 
 2 “Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Giáo dục mầm non là nền tảng cho sự phát 
triển con người toàn diện”.
 Nhà trường đã được công nhận lại là trường Mầm non đạt chuẩn Quốc 
gia vào tháng 1 năm 2017. Từ năm học 2004-2005 đến năm học 2015-2016 
trường mầm non thị trấn Rạng Đông liên tục giữ vững danh hiệu tập thể lao 
động xuất sắc, được UBND tỉnh Nam Định tặng cờ “Đơn vị thi đua xuất sắc” 
năm học 2007-2008, năm học 2016- 2017, được Thủ tướng Chính phủ tặng 
Bằng khen năm học 2010-2011. Năm học 2015- 2016 được Bộ trưởng Bộ 
GD& ĐT tặng bằng khen. Tháng 1 năm 2017 tập thể cán bộ, giáo viên, nhân 
viên và học sinh nhà trường vinh dự được Chủ tịch nước Cộng hào xã hội chủ 
nghĩa Việt Nam tặng thưởng Huân chương lao động hạng 3.
 1.2. Cơ sở lý luận.
 Hoạt động làm quen văn học có tầm quan trọng trong việc phát triển 
nhận thức, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ và qua đọc thơ, kể chuyện làm 
giàu vốn từ cho trẻ, rèn luyện khả năng phát âm và cách diễn đạt mạch lạc. Các 
tác phẩm thơ, truyện chỉ có thể phát huy tác dụng của nó khi cô biết chuyển tải 
được tư tưởng cảm xúc của tác giả và nội dung tác phẩm thông qua các hình 
thức nghệ thuật hấp dẫn, phong phú, đa dạng. Qua đó giúp trẻ phát huy được 
tính tích cực cá nhân: tự tin- độc lập- sáng tạo- hình thành tư duy- khả năng ghi 
nhớ có chủ đích, những tình cảm đạo đức tốt đẹp có khả năng hoạt động nghệ 
thuật, sáng tạo. 
 Thông qua nội dung các tác phẩm văn học giáo dục trẻ biết yêu quý 
người hiền lành, biết ơn và kính yêu ông bà, cha mẹ, anh chị, bạn bè, biết 
nhường nhịn em nhỏ. Các tác phẩm văn học là phương tiện phát triển ngôn ngữ 
cho trẻ, có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn, biết sử dụng từ 
đúng lúc đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những từ ngữ 
nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh, giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, 
ngôn ngữ, khả năng quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ.
 Làm quen với tác phẩm văn học chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của 
việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể chuyện của 
 4 Lớp tôi có 39 trẻ, trong đó có một số cháu nói ngọng, nói lắp, đặc biệt là 
tiếp thu bài của cháu còn gặp nhiều khó khăn, tôi phải thường xuyên chú ý đến 
trẻ đó nhiều hơn. Do đó cũng ảnh hưởng đến quá trình giảng giải cho những trẻ 
khác. Từ những khó khăn trên tôi cần phải tìm ra những biện pháp làm sao để 
100% trẻ trong lớp đều hiểu nội dung và biết cảm thụ các tác phẩm văn học một 
cách hứng thú và có hiệu quả.
 Qua quá trình giảng dạy, tôi khảo sát khả năng cảm thụ văn học của trẻ 
thông qua việc kể cho trẻ nghe một câu truyện, hoặc đọc cho trẻ nghe một bài 
thơ ngắn. Sau đó cho từng trẻ nói lại nội dung câu chuyện, bài thơ. Qua đó tôi 
thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học ở mọi lúc mọi nơi. Tuy 
nhiên, môi trường và diện tích lớp học còn chật chội, hạn hẹp, các nguyên vật 
liệu, đồ dùng, đồ chơi, tranh ảnhcòn hạn chế, chưa phong phú nên tôi đã gặp 
không ít những thuận lợi và khó khăn sau:
* Thuận lợi:
 - Từ khi ra trường đến nay tôi đã có 5 năm chủ nhiệm lớp 4 tuổi. Chính vì 
vậy tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu và nắm rõ đặc điểm tâm lý của trẻ 4 tuổi, thích 
tìm hiểu, quan sát, khám phá những điều mới lạ. Được sự quan tâm, hướng dẫn 
chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, của Ban giám hiệu nhà trường và các bạn đồng 
nghiệp. Trường lớp cũng đầu tư về cơ sở vật chất như: tivi, đầu đĩa, đàn, đài
 - Bản thân giáo viên nắm vững các phương pháp hoạt động và có giọng 
đọc, giọng kể truyền cảm, nhẹ nhàng, không ngọngluôn hấp dẫn, thu hút trẻ.
 - Giáo viên được quán triệt, tiếp thu, bồi dưỡng nội dung kế hoạch 
chuyên đề một cách đầy đủ và đã thể hiện đồng bộ về chương trình.
 - Bản thân giáo viên cũng tự mua trang thiết bị phục vụ cho việc dạy học 
như máy tính, loa, máy trợ giảng
 - Trẻ ở lớp ngoan, có nề nếp trong mọi hoạt động, hứng thú với các hoạt 
động đặc biệt là những tiết văn học trẻ rất hứng thú.
 - Hội phụ huynh luôn quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình trong các hoạt động của lớp
* Khó khăn:
 - Diện tích trường, lớp còn chật hẹp. Lớp học chỉ có một phòng chung.
 6 các kiến thức và kĩ năng của trẻ được củng cố và bổ sung. Một môi trường đẹp, 
phong phú và phù hợp sẽ gây hứng thú cho trẻ, trẻ sẽ chú ý và ghi nhớ có chủ 
định. Chính vì vậy cần tạo cho trẻ môi trường lớp học phong phú, sáng tạo. Ở 
lớp tôi, tôi đã xây dựng môi trường lớp học ngay tại các góc chơi như: “ Bé 
thích xây gì”; góc “ Bé vui học toán”; “ Bé yêu văn học”Ở mỗi góc cô đều 
trang trí những hình ảnh gần gũi, quen thuộc với trẻ có tính sáng tạo, phù hợp 
với từng nội dung chủ đề.
 - Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các đồ 
dùng, đồ chơi, đội hình để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ.
 - Ngay từ đầu năm học, BGH nhà trường đã trang bị cho lớp nhiều quyển 
truyện, tạp chí. Ngoài ra, tôi còn sưu tầm các sách văn học, các họa báo, tạp chí, 
lịch cũ, nguyên liệu cho trẻ tự làm sách để xây dựng một “ Góc thư viện” mang 
nội dung văn học. Sau đó cô kể cho trẻ nghe những câu chuyện như: “ Bác gấu 
đen và hai chú thỏ” hướng dẫn trẻ tri giác các tranh truyện đó dần dần có thể tự 
đọc. Tất nhiên, có thể lúc đầu trẻ đọc theo trí nhớ, trẻ nhớ về nội dung câu 
truyện cô đã kể rồi tự kể khớp với nội dung câu truyện mà trẻ tri giác. 
 - Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách 
sử dụng tranh, sách tranh, rối mô hìnhđể giúp trẻ cảm thụ tác phẩm văn học đó 
một cách tốt nhất. Giáo viên phải chú ý đến giọng kể của mình, kể diễn cảm, đúng 
ngữ điệu của từng nhân vật trong truyện, thể hiện nét mặt cử chỉ, tư thế phù hợp với 
diễn biến của câu truyện thì mới thu hút sự chú ý của trẻ. Giọng đọc, giọng kể của cô 
nhịp nhàng, đúng nhịp điệu sẽ giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về nội dung bài thơ, câu 
truyện và khả năng cảm thụ văn học của trẻ cũng được nâng cao.
2.2. Giải pháp 2. Sử dụng đồ dùng, đồ chơi trực quan hấp dẫn ( tranh nổi, sân 
khấu rối, rối ngón tay, rối que, sa bàn, trò chơi đóng kịch)
 - Tư duy của trẻ ở lứa tuổi này là tư duy trực quan hình tượng nếu như cô 
chỉ kể cho trẻ nghe nhiều lần bằng lời thì trẻ sẽ nhanh chán và tiết học sẽ không 
những tạo cho trẻ có được tính nhanh nhẹn, thông minh, hoạt bát, sáng tạo 
không thu được kết quả cao. Muốn trẻ hào hứng tham gia và yêu thích môn văn 
học thì phải xây dựng nề nếp, thói quen tốt trong học tập cho trẻ như: ngồi học 
 8 
 ( Các con rối do cô tự làm để minh họa cho các câu chuyện)
 - Bên cạnh đó đóng kịch là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo 
dục trẻ tinh thần tập thể. Qua hoạt động đóng kịch trẻ truyền đạt lại nội dung câu 
truyện, làm sống lại tâm trạng, hành động ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật 
trong truyện, đồng thời trẻ biết thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong 
truyện. Khi đóng kịch trẻ dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa của tác phẩm, 
nắm được tính liên tục của câu truyện, điều này góp phần đẩy mạnh sự phát triển 
tư duy, cảm thụ tác phẩm một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước 
khi cho trẻ đóng kịch giáo viên phải cho trẻ ôn lại nội dung câu truyện và đàm 
thoại với trẻ về nội dung. Giúp trẻ hiểu sâu hơn về nội dung truyện và lời thoại 
của các nhân vật trong truyện. 
 ( Cô dạy trẻ đóng kịch “ Kiến con đi ô tô” )
 Để từ đó trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính cách 
tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Nhằm giúp trẻ phân biệt được giọng 
điệu lời nói của các nhân vật. Qua đó trẻ khắc hoạ được tính cách nhân vật. Để 
trẻ nhớ được ngôn ngữ, lời thoại của các nhân vật trong truyện để đóng kịch thì 
trước hết cho trẻ nhắc lại lời thoại của nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai theo tổ 
hoặc nhóm.
 10 - Với các bài đồng dao có gắn liền với trò chơi, giáo viên nên kết hợp giữa 
dạy và hướng dẫn cách chơi. 
2.3. Giải pháp 3. Ứng dụng công nghệ thông tin.
 - Khi dạy trẻ làm quen với văn học, dù là thơ hay truyện. Muốn đạt kết 
quả cao thì việc đầu tiên giáo viên phải chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học, đồ dùng 
đẹp hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý của trẻ. Trước đây giáo viên thường sử dụng 
tranh minh hoạ làm đồ dùng chính trong hoạt động cho trẻ làm quen với văn 
học. Song với hình thức đổi mới hiện nay, thời đại công nghệ thông tin nên việc 
ứng dụng vào bài giảng mang lại kết quả rất cao. Biện pháp này luôn gây sự chú 
ý, tò mò cho trẻ.
 - Đơn giản là các hình ảnh đưa lên máy sử dụng các hiệu ứng, màu sắc 
phù hợp cũng đã gây sự chú ý của trẻ. Những giáo viên có khả năng sử dụng 
máy tính thành thạo hơn họ có thể chuyển các bức tranh có sẵn của bài thơ, câu 
chuyện thành đoạn phim hoạt hình, hay ta có thể đưa đoạn phim quay sẵn phù 
hợp với nội dung như thế rất thu hút và gây hưng thú hơn cho trẻ.
 VD: Với câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà Trống” tôi đã xây dựng đoạn 
phim hoạt hình về nội dung câu chuyện, ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các 
con vật kết hợp với nhạc đệm rất hứng thú làm cho trẻ dễ nhớ nội dung truyện 
và thấy được nét đặc trưng của các nhân vật.
 ( Hình ảnh minh họa nội dung truyện: “ Cáo, Thỏ và Gà trống”)
 12