SKKN Một số biện pháp giúp trẻ lớp 4-5 tuổi D Trường Mầm non Đồng Tĩnh khám phá khoa học

 Góp phần vào việc phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ sau này.
 Là giáo viên mầm non, nhận thức được tầm quan trọng của lĩnh vực khám 
phá khoa học đối với sự phát triển của trẻ, tôi luôn cố gắng tìm hiểu, ứng dụng 
những phương pháp, giải pháp mới nhằm giúp trẻ học tốt hơn, và không phụ 
lòng mong đợi của tôi, những đứa con nhỏ lớp 4 tuổi B của tôi đã từng ngày lớn 
lên và tỏ ra đặc biệt thích thú khi được tham gia vào các hoạt động khám phá 
khoa học. Với mong muốn được chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm với bạn bè đồng 
nghiệp và các bậc phụ huynh, tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp trẻ lớp 
4- 5 tuổi D trường mầm non Đồng Tĩnh khám phá khoa học” làm đề tài nghiên 
cứu.
 2. Tên sáng kiến: 
“Một số biện pháp giúp trẻ lớp 4 – 5 tuổi D trường mầm non Đồng Tĩnh khám 
phá khoa học”
 3. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:
 - Họ và tên: Trần Thị Hải Oanh.
 - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường mầm non Đồng Tĩnh – huyện Tam 
Dương – tỉnh Vĩnh Phúc.
 - Số điện thoại: 0964 584 386
 - Email: tranthihaioanh.c0dongtinh@vinhphuc.edu.vn.
 4. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
 - Lĩnh vực khám phá khoa học.
 5. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu:
 - Tháng 8/2016 – tháng 15/02/2017.
 6. Mô tả bản chất của sáng kiến:
 6.1. Về nội dung của sáng kiến:
 6.1.1. Cơ sở lí luận:
 * Những chủ trương về giáo dục:
 Theo quyết định số 55 của bộ giáo dục và đào tạo qui định mục tiêu, kế 
hoạch đào tạo của Nhà trẻ - Mẫu giáo Hà Nội năm 1990 trang 6 ghi rõ mục tiêu 
giáo dục mầm non là: “Hình thành ở trẻ những cơ sở đầu tiên của nhân cách 
con người mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam: 
 + Khỏe mạnh – nhanh nhẹn, cơ thể phát triển hài hòa cân đối. 
 + Giàu lòng thương, biết quan tâm, nhường nhịn, giúp đỡ những người 
gần gũi như: bố mẹ, bạn bè, cô giáo thật thà, lễ phép, hồn nhiên. 
 + Yêu thích cái đẹp, biết gìn giữ cái đẹp và mong muốn tạo ra cái đẹp ở 
xung quanh. 
 + Thông minh, ham hiểu biết, thích tìm tòi khám phá, có một số kỹ năng 
sơ đẳng như: quan sát, phân tích, tổng hợp. Cần thiết để vào trường phổ 
thông, thích đi học”. 
 2 yêu thương trẻ, tận tình với công việc. Luôn luôn có ý thức phấn đấu vươn lên, 
thường xuyên tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, tạp chí, thông tin trên mạng có liên 
quan đến việc chăm sóc và giáo dục trẻ để áp dụng vào việc chăm sóc giáo dục 
trẻ hằng ngày nhất là việc giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ. Có ý thức tự 
nâng cao trình độ chuyên môn, tham gia đầy đủ các lớp tập huấn chuyên môn.
 Về phía trẻ: với tinh thần ham học hỏi, ở lớp tham gia các hoạt động tích 
cực, đặc biệt là các hạt động khám phá khoa học, các trò chơi mang tính khám 
phá, trải nghiệm, các thí nghiệm về những hiện tượng gần gũi xung quanh trẻ... 
Hầu hết các trẻ đều thể hiện sự ham thích một cách rõ rệt. Đó là điều kiện thuận 
lợi cho các tiết dạy khám phá khoa học ở trường mầm non.
 - Năm 2016 – 2017 tôi được Ban giám hiệu nhà trường phân công phụ 
trách lớp mẫu giáo 4 – 5 tuổi D:
 - Tổng số học sinh trong lớp có 25 cháu: Nam: 16 Nữ : 9
 - 100 % số trẻ ăn ở bán trú tại trường.
 - Phụ huynh luôn quan tâm đến con và các hoạt động ở lớp.
 * Khó khăn:
 - Lớp phải học nhờ nhà dân nên gây khó khăn trong việc tổ chức các hoạt 
động khám phá.
 Thiếu cơ sở vật chất, thiếu kinh nghiệm, trẻ còn nhỏ nhận thức còn hạn 
chế.
 Các tài liệu tham khảo về khám phá khoa học còn ít.
 Vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh còn nghèo nàn.
 Kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh, tổng hợp ở trẻ còn chưa đồng đều.
 Giáo viên còn nhiều hạn chế về phương pháp tổ chức các hoạt động khám 
phá khoa học đa dạng, phong phú cho trẻ.
 Không gian trường hẹp nên khó khăn trong việc tổ chức hoạt động. 
 Xuất phát từ những thuận lợi và khó khăn trên, tôi luôn trăn trở mình phải 
làm thế nào để giúp trẻ học thật tốt bộ môn khám phá khoa học, tôi đã không 
ngừng suy nghĩ và sáng tạo, để tìm ra những cách thức, phương pháp giảng dạy 
và tạo ra môi trường học tập tốt nhất cho trẻ. Bằng tất cả sự nỗ lực, cố gắng đó, 
tôi cảm thấy một phần nào ý nguyện của mình đã thực hiện được, mai này biết 
đâu đó những “mầm non” ấy sẽ tiếp tục là những nhà khoa học khám phá ra 
những điều kì vĩ hơn nữa. 
 Để có biện pháp giáo dục tốt nhất trong quá trình giúp trẻ khám phá khoa 
học cho trẻ nên tôi đã tiến hành khảo sát trên trẻ ở lớp tôi ở đầu năm học qua 
những tiêu chí sau: 
 Bảng A: Đánh giá đầu năm học 2016 – 2017
 Tổng số trẻ khảo sát: 25 cháu, đạt 100%
 4 Đứng trước tình trạng trên tôi đã đặt mục tiêu cho mình khi lập kế hoạch 
cho trẻ cần có tính hệ thống từ đơn giản đến phức tạp, đồng thời mở ra một 
hướng khám phá mới cho các hoạt động tiếp theo.
 Ví dụ: Đầu năm tôi cho trẻ làm thí nghiệm “Bong bóng bay” tôi cho trẻ 
thổi những quả bóng rồi cho trẻ cùng chơi: Một bạn nói qua quả bóng còn một 
bạn bạn áp tai vào quả bóng và nghe xem âm thanh bạn nói có gì thay đổi 
(Hình1). Hay để biết được sự thay đổi của âm thanh, tôi cho trẻ bịt tai lại hỏi trẻ 
có nghe thấy cô nói không và giọng nói của cô có gì thay đổi không? Hình thức 
cho trẻ tự nói nên cảm nhận của riêng mình giúp trẻ mạnh dạn tự tin hơn. 
 Hình 1: Trẻ làm thí nghiệm “Bong bóng bay”
 Khi trẻ đã mạnh dạn hơn rồi tôi cho trẻ tham gia vào các thí nghiệm khó 
như ở chủ đề bản thân tôi cho trẻ khám phá về các giác quan của trẻ (vị giác). 
Ví dụ: Khám phá về “vị của nước” tôi chuẩn bị cho mỗi trẻ 3 cốc nước, các đĩa 
đựng đường, muối, một số viên C sủi. Đầu tiên tôi cho trẻ quan sát và uống ly 
nước sôi cho trẻ nói lên cảm nhận của mình, có cháu nói nước không có vị gì, có 
cháu nói nước không có mùi, cháu Cẩm Tú thì bảo nước không có màu gì. Tôi 
kết luận: Nước không màu, không mùi không vị. Và tôi hỏi: “Điều gì sẽ xảy ra 
nếu chúng ta cho một thìa muối (đường, viên C sủi) vào cốc nước, có trẻ nói là 
nước sẽ bị mặn, có trẻ lại cho rằng nước ngọt, nước có vị chua,.... rồi yêu cầu trẻ 
cho 1 thìa muối vào ly nước và nếm thử. Lúc này tôi thấy có trẻ thì nhăn mặt lại 
Tôi hỏi tại sao? rất nhiều ý kiến khác nhau đưa ra: Con thấy hơi mặn, con thấy 
rất mặn, con thấy chua vì con cho viên C sủi vào....... Cuối cùng tôi đưa ra một 
 6 Hình2: Trẻ đang khám phá các con vật sống dưới nước theo từng nhóm
 Sau đó tôi cho trẻ tự nhận xét về các đặc điểm của chúng thông qua các 
câu hỏi: Con đang quan sát con gì? Con thấy con cua có đặc điểm gì? Cháu 
Ngọc Diệp trả lời: Con thưa cô con cua có 2 cái càng và nhiều chân? Tôi lại hỏi: 
Bạn nào có ý kiến khác ? Và rất nhiều ý kiến khác nhau mà trẻ đưa ra như: Con 
cua có mai? hay cháu Minh Huy nói: Con cua dùng chân để bò, cô trẻ hỏi: vì 
sao con cua lại bò ngang? Câu hỏi ấy khiến nhiều trẻ tò mò muốn biết, lúc này 
tôi hỏi lại câu hỏi đó cho cả lớp cùng thảo luận. Rất nhiều ý kiến khác nhau 
được đưa ra: Vì con cua có nhiều chân, vì con cua có 2 càng, vì chân con cua ở 
2 bên...Đây là lúc tôi giúp trẻ giải thích để đi đến một kết luận: Vì do cấu tạo của 
con cua, chân nó nằm ngang ở hai bên nên nó phải bò đi theo hướng ngang sang 
hai bên. Không chỉ dùng lại ở việc cho trẻ khám phá về đặc điểm của con vật 
mà tôi còn hỏi trẻ về môi trường sống của chúng. Ví dụ: Con cá sống ở đâu? Tôi 
luôn đặt ra tình huống để kích thích trẻ tham gia tích cực vào hoạt động khám 
phá khoa học. Ví dụ: Tôi vớt một con cá đặt lên khay và 1 con cá để trong chậu 
nước và hỏi trẻ xem có hiện tượng gì xảy ra. Trẻ quan sát và thấy hiện tượng: 
Con cá ở dưới nước thì bơi được còn con cá ở trên khay thì nhảy và quẫy. Tôi 
hỏi : Tại sao lại có hiện tượng đó. Cháu Tường Vi trả lời: Con thưa cô: Con cá 
có vây thì bơi được ở dưới nước còn khi ở trên cạn cá không bơi được nên nó 
nhảy và quẫy. Sau khi tình huống đã được giải quyết tôi khái quát lại một cách 
 8 Với hình thức cho trẻ được quan sát phân tích so sánh, giải quyết tình 
huống và trải nghiệm như trên tôi thấy trẻ lớp tôi sôi nổi hứng thú đưa ra những 
nhận xét đánh giá khác nhau, giúp cho giờ học đạt kết quả cao.
 Như vậy trong một giờ học trẻ được tham gia vào các các dạng hoạt động 
khám phá khác nhau: từ quan sát trải nghiệm, thảo luận trao đổi, nhận xét, so 
sánh, tổng hợp....Điều đó giúp cho việc tích lũy kinh nghiệm và phát triển kỹ 
năng của trẻ được hiệu quả mà lại không tạo sự nhàm chán và căng thẳng đối 
với trẻ.
 Ngoài tiết học chính về hoạt động khám phá thì các tiết học khác tôi cũng 
có thể lồng ghép cho trẻ khám phá khoa học như ở hoạt động làm quen với văn 
học tôi cho trẻ khám phá “Vòng tuần hoàn của nước” thông qua câu chuyện 
“Giọt nước tí xíu”. Hay ở hoạt động tạo hình cho trẻ pha màu nước, trẻ luôn đặt 
ra câu hỏi: Tại sao màu này pha với màu kia lại thành màu khác? Lúc này trẻ 
được pha màu nước để tô vẽ bức tranh đồng thời trẻ đã phát hiện ra: màu vàng 
pha với màu xanh nước biển ra màu xanh lá cây; màu đỏ với màu vàng thì ra 
màu cam;......Với hình thức này trẻ sẽ tích lũy được nhiều kinh nghiệm cũng như 
vốn hiểu biết về thế giới xung quanh sẽ góp phần không nhỏ vào các hoạt động 
khám phá khoa học đạt kết quả tốt hơn.
 Được trực tiếp làm các thí nghiệm với các vật mà mình đang học quả là 
điều thích thú đối với trẻ. Nếu trước đây trên tiết học tôi chỉ dạy những bài khám 
phá đơn giản, chỉ sử dung tranh ảnh, thì tiết học không đạt kết quả cao. Vì vậy 
tôi đã mạnh dạn đưa những thí nghiệm nhỏ vào trong tiết dạy.
 Ví dụ: Thí nghiệm1: Vật chìm vật nổi
 Tôi chia trẻ thành 2 nhóm và chuẩn bị cho mỗi nhóm một chậu nước, và 
các đồ vật khác nhau: sỏi, cát, viên bi, lá cây, bóng nhựa, bông hoa,Đầu tiên 
tôi yêu cầu trẻ cầm, nắm, sờ các đồ vật tôi đó rồi tôi thảo luận với trẻ những vật 
nào nổi, vật nào chìm. Cháu Văn Hiếu bảo bông hoa chìm, nhưng cháu Ánh 
Ngọc lại bảo bông hoa nổi. Sau đó tôi ghi lại các ý kiến của trẻ để xem trẻ nào 
nói đúng, trẻ nào nói sai. Với tôi câu trả lời của trẻ đúng – sai không quan trọng 
bằng việc biết được trẻ suy nghĩ và tìm ra kết quả đó bằng cách nào. Để biết 
được trẻ nào đúng trẻ nào sai, tôi yêu cầu trẻ hãy lấy một số đồ vật thả vào chậu 
nước (Hình 4) và quan sát xem vật nào nổi vật nào chìm? Tôi hỏi trẻ các con 
quan sát xem vật nào nổi lên mặt nước, trẻ trả lời : Xốp, lá cây, quả bóng nhựa, 
miếng gỗ, viên sỏi, hòn bi Vì sao các vật đó lại nổi được? Rất nhiều ý kiến trả 
lời khác nhau, có trẻ trả lời là do lá cây nhẹ, lá cây không thấm nước, .. Vậy 
các con hãy quan sát xem những vật nào chìm và vì sao? Bạn Đức Minh nói : 
“Con thưa cô, Con thấy hòn sỏi bị chìm vì hòn sỏi nặng” hay “Con thấy hòn bi 
cũng chìm vì hòn bi hình tròn và nặng hơn cái lá cây” Với hình thức này tôi 
thấy trẻ được trải nghiệm, được thử - sai và cuối cùng tự mình tìm ra được một 
kết quả nào đó trẻ sẽ cảm thấy sung sướng. 
 10