SKKN Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi phát triển ngôn ngữ mạch lạc thông qua hoạt động làm quen văn học

 Đề tài : “Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi “phát triển ngôn ngữ mạch lạc” thông qua hoạt 
 động làm quen văn học"
ca dao,trẻ đã thực sự bị lôi cuốn vào các hoạt động khác một cách tích cực, có 
hiệu quả. Qua đó giáo viên có nhiều thuận lợi để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch 
lạc. Một giờ dạy hay không chỉ dừng lại ở chỗ trẻ hiểu được điều gì? Trẻ có hứng 
thú lắng nghe hay không? Mà người giáo viên Mầm non cần phải giúp trẻ biết thể 
hiện những suy nghĩ của mình, giúp trẻ nhập vai cùng nhân vật, sống cùng nhân 
vật, đặc biệt trẻ biết sử dụng ngôn ngữ của mình để đánh giá nhân vật, trò chuyện, 
đàm thoại, biết diễn đạt nguyện vọng và sự hiểu biết của mình một cách mạch lạc. 
Trẻ biết kể lại câu chuyện theo tranh, đồ chơi, kể chuyện sáng tạo, biết kể trình tự, 
diễn cảm, rõ ràng, mạch lạc, không nói ngọng, nói lắp. 
 II. Cơ sở thực tiễn:
 Trong những năm qua, việc cho trẻ làm quen với văn học là một chuyên đề đã 
được Bộ GD, Sở GD-ĐT Quảng Bình, Phòng GD-ĐT Lệ Thủy triển khai rộng rãi về 
các trường học, đến tận từng giáo viên với nhiều giải pháp tích cực và thực hiện có 
hiệu quả. Trong quá trình thực hiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, đồ dùng, 
đồ chơi được tăng trưởng đáng kể, môi trường trong và ngoài lớp phong phú lôi 
cuốn trẻ tham gia vào hoạt động. Từ đó, chất lượng trên trẻ được tăng lên rõ rệt, 
nhiều trẻ tỏ ra có năng khiếu kể chuyện diễn cảm, nhiều cháu còn kể chuyện sáng 
tạo rất hấp dẫn. Trẻ biết nhập vai vào nhân vật, thể hiện đúng các tình tiết của câu 
chuyệnSong để duy trì và nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen văn học, nhất là 
việc phát triễn ngôn ngữ cho trẻ là một việc làm hết sức khó khăn. Vì vậy, trong 
quá trình thực hiện, đòi hỏi bản thân tôi phải linh hoạt, sáng tạo có những đổi mới 
trong giảng dạy để phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ một cách tốt nhất. 
 III. Thực trạng tình hình.
 Năm học 2008-2009, tôi được nhà trường phân công phụ trách lớp MG 4-5 
tuổi ở cụm Xuân Lai, là cụm trung tâm của trường. Trường Mầm non Xuân Thủy là 
một trường có bề dày thành tích trọng việc dạy và học. Nhiều năm liền trường đạt 
danh hiệu “tập thể lao động tiên tiến” và “tập thể lao động tiên tiến xuất sắc”. Nhất 
là trong năm học này, tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên của trường đang ra sức 
quyết tâm phấn đấu để xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Bản thân là giáo viên 
dạy trong nhà trường, nên tôi xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình, cùng với 
chị em phấn đấu đưa nhà trường hoàn thành nhiệm vụ để ra. Để đạt kết quả mong 
nuốn trên, thì việc làm đầu tiên là nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Bản 
thân tôi khi bước vào thực hiện đề tài này gặp những thuận lợi khó khăn sau:
 1. Thuận lợi: Bản thân được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của Ban giám hiệu 
nhà trường về bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm và được cung cấp 
các trang thiết bị phục vụ cho việc làm quen văn học như tranh ảnh, băng đĩa kể 
chuyện, đọc thơ sân khấu rối, truyện tranh và nhiều đồ dùng, đồ chơi hấp dẫn 
phong phú khác... được tham gia các lớp tấp huấn về làm quen văn học, kể chuyện, 
đọc thơ nên bản thân đã tích lũy được một số kinh nghiệm trong việc giáo dục trẻ. 
 Hơn nữa, chuyên đề “làm quen văn học” đã được triển khai được nhiều năm, 
nên phụ huynh cũng đã nhận thức rất rõ tầm quan trọng của môn học và rất quan 
tâm đến việc học tập của các cháu.
 Mặt khác, bản thân tôi được sống trong tập thể chị em đoàn kết, yêu thương 
quan tâm giúp đỡ nhau trong cuộc sống cũng như trong công việc, cùng nhau học 
hỏi, trao đổi kinh nghiệmvà bản thân tôi cũng có những thế mạnh của mình là 
Th: Trương Thị Giang – Trường MN XuânThuỷ Trang: 2 Đề tài : “Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi “phát triển ngôn ngữ mạch lạc” thông qua hoạt 
 động làm quen văn học"
 cho từng cá nhân và cho cả lớp một cách thích hợp. 
 Mặt khác, gia đình là một yếu tố rất quan trọng để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ 
của mình. Từ những lời ru của bà, câu chuyện kể của ông, lời trò chuyện của cha, 
mẹ, anh, chị là những bài học lớn nhất, hiệu quả nhất để giáo dục trẻ và giúp trẻ 
phát triển hơn ngôn ngữ của mình. Những trẻ được sống với ông bà nội, ngoại 
thường có điều kiện để phát triển ngôn ngữ hơn những trẻ khác. Những trẻ có hoàn 
cảnh khó khăn thường ít được quan tâm, chăm sóc nên khả năng cảm thụ tác phẩm 
văn học đặc biệt là sự phát triển ngôn ngữ của các cháu có nhiều hạn chế hơn
 Từ đặc điểm hoàn cảnh và tình hình nhận thức của các cháu qua đó giáo viên 
lên kế hoạch giảng dạy và bồi dưỡng thích hợp cho trẻ. 
 2. Xây dựng kế hoạch:
 Dựa vào tình hình của lớp, trên cơ sở kế hoạch chuyên đề của nhà trường, tôi 
đã xây dựng kế hoạch cho cả năm. Được sự đồng ý, phê duyệt của ban giám hiệu, 
tôi phân công nội dung, phần hành công việc cho giáo viên cùng lớp và triển khai 
cụ thể kế hoạch trong từng chủ đề, chủ điểm. Dựa vào những nội dung đã đề ra, kết 
thúc chủ đề, chủ điểm tôi đánh giá lại những việc làm được và chưa làm được, từ đó 
rút kinh nghiệm cho chủ đề sau.
 Trong quá trình xây dựng kế hoạch tôi chú ý đến việc giáo dục trẻ khuyết tật 
ngôn ngữ và bồi dưỡng trẻ kể chuyện theo tranh, kể chuyện sáng tạo vào các buổi 
chiều hoặc mọi lúc, mọi nơi. Lên kế hoạch trò chuyện với trẻ hằng ngày, nội dung 
của các buổi trò chuyện đó. Khi thực hiện kế hoạch tôi luôn bám sát chương trình 
dạy. Theo dõi, rèn luyện những trẻ cá biệt, những trẻ khuyết tật...Phối hợp, vận 
động với phụ huynh để cùng thực hiện chương trình này.
 Ví dụ: Khi thực hiện chủ điểm “Bản thân”
 Tuần 1: Chủ đề con "Cơ thể tôi"
 - Thứ 2: + Trò chuyện với trẻ về các bộ phận trên cơ thể trẻ.
 + Sinh hoạt chiều: cho trẻ làm quen câu chuyện “ Cậu bé mũi dài”
 - Thứ 3: + Hoạt động ngoài trời: tôi cho trẻ tìm hiểu nội dung câu chuyện.
 - Thứ 4: + Hoạt động chung: dạy trẻ tập kể chuyện “Cậu bé mũi dài”
 + Hoạt động góc: cho trẻ đóng kịch chuyện “cậu bé mũi dài”.
 + Sinh hoạt chiều: Cho trẻ kể chuyển theo tranh “Cậu bé mũi dài”, bồi dưỡng 
trẻ yếu.
 + Gìơ đón, trả trẻ: Tôi trò chuyện với trẻ về nội dung câu chuyện, trò chuyện 
với phụ huynh để trao đổi về tình hình học tập của các cháu.
 3. Chuẩn bị đầy đủ, đẹp, sáng tạo các dụng cụ trực quan.
 Lứa tuổi Mầm non là lứa tuổi tư duy trực quan hình tượng, trẻ thường bị hấp 
dẫn bởi đồ chơi, hành động chơi, vẽ bề ngoài màu sắc, hình dạng, kích thước, âm 
thanh của đồ chơiđặc biệt là trẻ 4-5 tuổi, khi cho trẻ làm quen với một câu 
chuyện thì việc sử dụng giáo cụ trực quan để lôi cuốn trẻ gây sự chú ý của trẻ vào 
vấn đề, nhằm giúp trẻ dễ nhớ, dễ nắm bắt câu chuyện một cách thoải mái, đem lại 
hiệu quả cao. Khi trẻ đã nhớ câu chuyện, nhớ bài thơ thì khả năng diễn đạt ngôn 
ngữ mạch lạc hơn, diễn cảm hơn.
 Thuận lợi nhất là năm học này, trường Mầm non Xuân Thủy nói chung và bản 
thân tôi nói riêng đã áp dụng, đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy, làm đồ dùng, 
đồ chơi, làm nhiều hình ảnh trên máy vi tính... đã tạo hứng thú mạnh mẽ cho trẻ khi 
tham gia hoạt động, làm cho trẻ say mê học tập hơn.
Th: Trương Thị Giang – Trường MN XuânThuỷ Trang: 4 Đề tài : “Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi “phát triển ngôn ngữ mạch lạc” thông qua hoạt 
 động làm quen văn học"
trẻ nghe, sau đó cho trẻ đọc theo. Bên cạnh đó, tôi giải thích cho các cháu: Nói trọn 
câu thì mới có ý nghĩa trọn vẹn, còn nếu mình nói không trọn câu, lời nói bị ngắt 
quãng thì lời nói không có ý nghĩa và không còn hay nữa để tạo cho trẻ có ý thức 
tập nói. Chơi trò chơi đóng kịch hay chơi các trò chơi đóng vai theo chủ đề thì trẻ 
nắm bắt và thể hiện được ngôn ngữ, cử chỉ, hành động của các nhân vật, trẻ nhập 
vai vào nhân vật. Trẻ biết phân biệt được giọng kể của các nhân vật trong chuyện.
 Ví dụ: Khi cho trẻ đóng kịch chuyện “Bác gấu Đen và hai chú Thỏ”
 Tôi cho trẻ tự chọn vai, khi trẻ tham gia đóng kịch tôi chú ý quan sát giọng 
điệu cử chỉ, sắc thái của từng nhân vật. Đặc biệt nhắc trẻ chú ý nói trọn câu, diễn 
đạt mạch lạc trôi chảy. Chú ý đến chính tả, ngữ pháp của trẻ. 
 5. Dạy trẻ ngôn ngữ độc thoại:
 Dạy ngôn ngữ độc thoại cho trẻ, là cho trẻ giữ vai trò chủ đạo trong khi nói, 
trong khi lựa chọn nội dung, cách thức nói. Dạy trẻ ngôn ngữ độc thoại được tôi thể 
hiện ở các hình thức như dạy trẻ kể chuyện theo tranh, dạy trẻ kể chuyện theo trí 
nhớ, dạy trẻ kể chuyện sáng tạo.
 * Dạy trẻ kể chuyện theo tranh: Thông qua các buổi sinh hoạt chiều, hoạt động 
ngoài trời tôi kể chuyện hoặc đọc thơ cho trẻ nghe, kết hợp với việc sử dụng hình 
ảnh trực quan, hệ thống câu hỏi. Sau đó, yêu cầu trẻ kể lại cho cô và các bạn nghe. 
Trong khi thực hiện tôi chú ý gọi những cháu có năng lực kể trước, để làm trực 
quan cho những cháu kể sau. Để trẻ kể được chuyện theo tranh thì giáo viên phải 
cung cấp các kiến thức khá kỹ càng về vần đề mà trẻ sẽ trình bày. Những lúc ra 
chơi, tôi mở băng cho trẻ nghe để giúp trẻ nắm bắt được các giọng kể, cách diễn 
đạt câu chuyện, trẻ ghi nhớ và kể lại câu chuyện được tốt hơn.
 Ví dụ: Cho trẻ xem tranh "Tết Nguyên Đán”
 - Cô hỏi trẻ: Tranh vẽ gì? Cháu thấy những gì? Bố đang làm gì? Mẹ đang làm 
gì? Hoa đào có màu gì? Cây quất có màu gì? Cháu còn thấy gì nữa?...
 - Cô kể chuyện cho trẻ nghe: "Ngày tết thật là vui. Mẹ gói bánh chưng. Ba cắm 
hoa vào lọ, Cả nhà cùng chuẩn bị đón tết vui vẻ".
 - Cô cho trẻ kể và sửa sai.
 Đặc biệt với những trẻ khuyết tật, trẻ nói chớt, nói lắp tôi thường xuyên quan 
tâm, có kế hoạch bồi dưỡng các cháu nhiều hơn các cháu khác. Tập cho các cháu 
nói những câu những từ khó trước sau đó mới tập dần cho trẻ nói trọn câu. Cho trẻ 
tham gia kể chuyện, xem sách báo, nghe băng đĩa tạo sự yêu thích cho trẻ đối với 
môn học, đặc biệt là để trẻ mạnh dạn tự tin vào chính bản thân mình từ đó trẻ được 
phát triên ngôn ngữ hơn.
 * Kể chuyện theo trí nhớ: Khi cho trẻ kể chuyện theo trí nhớ, tôi lựa chọn 
những đề tài quen thuộc với trẻ, những câu chuyện trẻ đã biết, đã thuộc.
 Khi cho trẻ kể chuyện tôi chú ý đến cách sử dụng ngôn ngữ của trẻ, nhắc trẻ 
nói trọn câu, nói đúng ngữ pháp. 
 Ví dụ: Cho trẻ kể lại 1 câu chuyện đã học hoặc kể về bà, người thân của bé
 Khi trẻ kể tôi luôn luôn chú ý động viên khuyến khích trẻ, với những trẻ nhút 
nhát, rụt rè tôi quan tâm, chú ý nhiều hơn. Gợi ý cho trẻ tìm những ý, những từ khó 
để diễn đạt theo suy nghĩ của mình.
 * Kể chuyện sáng tạo: Nội dung này hơi khó so với độ tuổi của các cháu, vì 
vậy ở nội dung này tôi thực hiện vào cuối năm và với những trẻ có năng khiếu. Khi 
cho trẻ kể chuyện sáng tạo tôi gợi mở cho trẻ, hướng cho trẻ những vấn đề để cho 
trẻ nắm bắt được nội dung câu chuyện. Sau đó cho trẻ tiến hành kể chuyện, khi trẻ
Th: Trương Thị Giang – Trường MN XuânThuỷ Trang: 6