SKKN Một số biện pháp giáo dục nâng cao tính tự lập cho trẻ 4-5 tuổi

 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: 
 Lê Thị Kim Hiên – GV Trường Mầm non Yên Lạc - Yên Lạc - Vĩnh Phúc. 
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
 - Lĩnh vực phát triển nhận thức, phát triển thẩm mĩ, phát triển tình cảm kỹ 
năng xã hội.
 - Áp dụng trong việc giáo dục nâng cao tính tự lập cho trẻ 4-5 tuổi. 
6. Ngày sáng kiến được áp dụng thử: 
 - Từ ngày 6/09/2022.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến.
7.1.1. Cơ sở lý luận:
 * Vai trò của tính tự lập đối với sự phát triển nhân cách của trẻ:
 Tính tự lập có vai trò vô cùng quan trọng đối với trẻ ngay từ khi lọt lòng. 
Ngay khi trẻ chưa biết nói, biết đi thì tự lập đã giúp các con khẳng định được bản 
thân mình trong xã hội. Xa hơn, khi đã có kiến thức, kỹ năng rộng hơn về cuộc 
sống, xã hội, tính tự lập sẽ giúp các con có những suy nghĩ độc lập, dám chịu chịu 
trách nhiệm với hành động, suy nghĩ và cảm xúc của mình. Nhờ có tính tự lập các 
con sẽ chủ động hơn trong cuộc sống của mình, sẽ tự lập ra những kế hoạch cho 
riêng mình, có những định hướng cuộc đời riêng, rèn luyện cho mình tính chủ 
động vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống, cũng như rèn luyện tốt hơn khả 
năng tư duy sáng tạo vượt trội. 
 Vì tính tự lập là điều kiện cần thiết để kích thích não bộ hoạt động, chủ 
động suy nghĩ và đề ra những kế hoạch chi tiết. Hơn nữa, khi gặp khó khăn những 
đứa trẻ tự lập luôn chủ động tìm cách giải quyết trước khi tìm kiếm sự giúp đỡ 
của người khác.
 Nhờ có tính tự lập, trẻ sẽ tự tin, tích cực tham gia các hoạt động hàng ngày, 
tăng cường sự phối hợp các vận động tay, chân và toàn bộ cơ thể, tích cực tham 
gia hoạt động và vận động nhiều hơn sẽ giúp tâm thế của trẻ thoải mái, vui vẻ, 
phấn khởi từ đó nâng cao sức khỏe tinh thần. Từ đó giúp phát triển thể chất cho 
trẻ.
 Bên cạnh đó, trẻ tự lập sẽ có 1 tâm lý vững vàng, trẻ tự biết suy nghĩ, biết 
tư duy để tự biết lựa chọn cách làm, thao tác,  trong quá trình thực hiện nhiệm 
vụ như tự mặc quần áo, tự đi giày dép, Điều này sẽ nâng cao sự hiểu biết của 
trẻ, giúp trẻ rèn luyện khả năng ghi nhớ, tư duy, tưởng tượng, Đồng thời sẽ 
khích lệ trẻ cố gắng, nỗ lực hơn trong các hoạt động tiếp theo.
 2 7.1.2. Cơ sở thực tiễn.
 Trong năm học 2022-2023, tôi được Ban giám hiệu phân công chủ nhiệm 
lớp 4 tuổi B với 20 trẻ, trong đó có 13 nữ và 7 nam. Trong quá trình thực hiện 
giảng dạy tôi thấy có những thuận lợi khó khăn như sau:
 * Thuận lợi:
 - Trường Mầm non Yên Lạc là một trường có nhiều thành tích trong công 
tác giáo dục và chăm sóc trẻ trong độ tuổi mầm non. Trường luôn duy trì và giữ 
vững danh hiệu trường tiên tiến và tiên tiến xuất sắc nhiều năm. 
 - Trường có đội ngũ cán bộ giáo viên nhiệt tình, trách nhiệm, năng động, 
sáng tạo, tâm huyết trong công tác, luôn là một tập thể đoàn kết thống nhất cao và 
luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ ... 
 - Cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường luôn được cấp trên quan tâm, 
bổ sung đầy đủ, môi trường giáo dục của nhà trường luôn được xây dựng đáp ứng 
điều kiện an toàn, khoa học và phát triển. 
 - Phụ huynh học sinh trong trường luôn quan tâm tạo động lực cho cán bộ, 
giáo viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ an 
toàn và phát triển toàn diện, ... 
 * Khó khăn.
 - Cơ sở vật chất: 
 + Diện tích lớp học còn chật hẹp. Đồ dùng đồ chơi chưa đầy đủ theo quy 
định, đa số là đồ dùng đồ chơi tự tạo, không tháo lắp được, tính thẩm mỹ và độ 
bền chưa cao.
 - Về phía trẻ: 
 Tính tự lập của trẻ 4 tuổi còn ở mức thấp, kỹ năng hoạt động của trẻ chưa 
cao; Đa số trẻ quen được nuông chiều từ nhỏ nên có thói quen ỷ lại dựa dẫm vào 
người khác. Coi như chăm sóc mình là việc làm hiển nhiên của người lớn và 
luôn đòi hỏi sự yêu thương vô điều kiện từ mọi người xung quanh.
 - Về phía Giáo viên: 
 Nội dung giáo dục kỹ năng tự lập cho trẻ còn hạn chế, chưa thường xuyên 
tổ chức các hoạt động rèn tính tự lập cho trẻ.
 Chưa dành thời gian để tổ chức các hoạt động mang tính tự lập cao cho 
trẻ do tâm lý lo ngại các con còn nhỏ, chưa có khả năng làm được.
 - Về phía phụ huynh: 
 Nhiều bậc phụ huynh chưa dành thời gian phối hợp với giáo viên trong 
việc giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ, còn làm hộ trẻ không để trẻ tự mình 
làm những việc trong khả năng của trẻ.
 4 Với mong muốn nâng cao tính tự lập cho trẻ, bổ sung những phương pháp 
giáo dục sáng tạo hiệu quả vào việc nâng cao tính tự lập cho trẻ, trong bản báo 
cáo sáng kiến kinh nghiệm này tôi xin đưa ra một số biện pháp như sau:
 7.1.4. Một số biện pháp giáo dục nâng cao tính tự lập cho trẻ 4-5 tuổi.
 * Biện pháp 1: Tự bồi dưỡng nâng cao về trình độ chuyên môn nghiệp 
vụ về giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và nâng cao tính tự lập cho trẻ:
 Muốn có được các nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục tính tự lập 
cho trẻ hay và thiết thực trước hết người Giáo viên phải có kiến thức, kỹ năng thế 
nào là tính tự lập và làm thế nào để nâng cao tính tự lập cho trẻ. Từ đó, nắm chắc 
các phương pháp, hình thức tổ chức cũng như cách thức vận dụng các phương 
pháp mới, sáng tạo vào rèn tính tự lập cho trẻ đạt hiệu quả cao nhất. 
 Bản thân tôi luôn không ngừng bồi dưỡng nâng cao về chuyên môn nghiệp 
vụ. Để thực hiện tốt việc giáo dục nâng cao tính tự lập cho trẻ, đòi hỏi giáo viên 
phải nắm vững kiến thức thông qua các tài liệu mà Sở giáo dục và Phòng 
GD&ĐT gửi về trường như: Xây dựng trường MN lấy trẻ làm trung tâm, Module 
MN 19: “Tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ em lứa tuổi mầm 
non” và Module MN 25: “Giáo dục kỷ luật tích cực cho trẻ em lứa tuổi mầm 
non”. Bên cạnh đó tôi tích cực tham gia đầy đủ các buổi tập huấn trực tuyến và 
trực tiếp do Vụ Giáo dục Mầm non, Phòng GD&ĐT Huyện và nhà trường tổ 
chức. Sau mỗi buổi tập huấn, tôi đều ghi lại những kiến thức mình lĩnh hội được 
và những vấn đề mình cần khắc phục trong khi tổ chức các hoạt động Giáo dục 
lấy trẻ làm trung tâm để từ đó đưa ra biện pháp phù hợp nhất.
 Ngoài ra, tôi còn thường xuyên tìm hiểu, học hỏi những phương pháp giáo 
dục hiện đại như: Steam, Reggio, đặc biệt là Montessori,  để học hỏi, vận dụng 
có hiệu quả cách làm sáng tạo. Từ đó chắt lọc những nội dung giáo dục phù hợp 
đưa vào giảng dạy đối với trẻ lớp mình. Tôi thường xuyên tìm hiểu về các mô 
hình lớp học tích cực đổi mới có hiệu quả trên mạng Internet từ đó tìm ra các hình 
thức mới, phù hợp để đưa vào lớp của mình.
 Đặt ra kế hoạch nâng cao trình độ như: đăng ký tiết dạy chuyên đề giáo dục 
nâng cao tính tự lập cho trẻ với nhà trường ngay từ đầu năm học, tích cực tham 
gia các phong trào, các lớp học về các phương pháp giáo dục sáng tạo, mới như: 
Dạy trẻ cảm thụ âm nhạc của chuyên gia âm nhạc Mai Nga, lớp học Đôi bàn tay 
kể chuyện của cô Mộc Bình thuộc trung tâm Seroto Việt nam, các lớp dạy con 
theo Khoa học, ....
 Kết quả đạt được: 
 - Bản thân được đánh giá cao trong các phong trào thi đua, hội thi của nhà 
trường, của Huyện. Đạt giải Nhất Hội thi giáo viên giỏi cấp trường với đề tài 
thuyết trình nâng cao tính tự lập cho trẻ và Hoạt động Giáo dục trẻ kỹ năng bảo 
 6 trường hoạt động cùng giáo viên cũng là một cơ hội để trẻ học tập. Điều tôi cần 
trẻ làm ở đây là: 
 + Cùng cô làm một số đồ dùng, đồ chơi, giúp cô sắp xếp, vệ sinh các góc 
chơi.
 Ngoài việc tận dụng những loại nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương tôi 
còn tận dụng các nguyên vật liệu từ thiên nhiên để làm học liệu cho trẻ hoạt động. 
 Ví dụ: Từ những chiếc lá tôi đã tận dụng để trẻ phân loại theo màu sắc 
(sáng-tối), kích cỡ (to-nhỏ), cũng có thể dùng để cho trẻ thiết lập trật tự từ to đến 
nhỏ, từ dài đến ngắn, cho trẻ gọi tên lá, tên cây. Xé lá cây thành những hình khác 
nhau; vò nát và ngửi mùi lá; kết, tết lá thành những chiếc quạt, kèn, con vật. 
 Với các nguyên liệu như cát, nước tôi cho trẻ chơi xúc cát, đong cát, gạt 
cát, rót cát; in hình, in dấu chân, dấu tay; vun cát, đắp cát,  Đong nước, rót 
nước vục nước quan sát mặt nước trời mưa, nhận biết nước nóng, lạnh, nước mặn, 
nước ngọt,  Các loại vỏ ngao, sò, ốc, hến tôi đã sử dụng để cho trẻ xếp tranh, 
xếp hình xếp số, chồng tháp, so sánh phân loại theo hình dạng, kích thước, màu 
sắc bề mặt, hay cho trẻ đếm số lượng, dùng keo nến gắn các vỏ đó lại thành các 
bông hoa, con vật 
 Ngoài khuyến khích trẻ làm đồ dùng đồ chơi tôi còn khuyến khích trẻ vệ 
sinh, sắp xếp đồ dùng, đồ chơi ở các góc, vệ sinh sân trường, khu vực mà cô và 
trẻ vừa hoạt động. Cùng cô làm đất, gieo hạt, trồng cây, rồng rau, trồng hoa rồi tự 
tay chăm sóc. 
 Công việc làm đồ dùng, đồ chơi tự tạo của cô và trẻ đã giúp cho số lượng 
đồ chơi của lớp phong phú, sáng tạo và hấp dẫn trẻ hơn. Cũng từ đây tính tích cực 
của trẻ được phát huy tối đa, sự thích thú của trẻ được thể hiện cảm xúc trên nét 
mặt sau mỗi lần tham gia trải nghiệm một cách say mê. Trẻ có sự tập trung chú ý 
cao hơn và hứng thú hơn khi tham gia hoạt động.
 * Biện pháp 3: Dạy trẻ kỹ năng sống tự lập cơ bản theo Montessori khi ở 
trường mầm non.
 Ngay từ khi biết đến việc giáo dục trẻ theo phương pháp Montessori tôi đã 
thấy rất tâm đắc, vì vậy tôi đã dành thời gian nghiên cứu, học hỏi và chắt lọc 
những nội dung phù hợp để đưa vào rèn tính tự lập cho trẻ của lớp mình. 
 - Đầu tiên tôi, xác định những Kỹ năng tự lập cơ bản cần dạy cho trẻ. Đó 
là: Kỹ năng giữ vệ sinh (giữ gìn vệ sinh cá nhân, giữ gìn vệ sinh môi trường), Kỹ 
năng chăm sóc bản thân, Kỹ năng giúp đỡ người khác. Đây là 3 kỹ năng cơ bản 
cô giáo cần dạy để trẻ trở thành những em bé văn minh, tự lập. Tôi đã tận dụng 
mọi cơ hội trong ngày để giáo dục cho trẻ những kỹ năng tự lập cơ bản đó.
 8 Trong giờ vui chơi trẻ được thực hành trải nghiệm nhiều vai chơi khác 
nhau trong cuộc sống của người lớn, đây là một hoạt động tuyệt vời giúp trẻ thực 
hành các kĩ năng tự lập một cách hiệu quả. 
 Ví dụ: Góc Bán hàng: Bé sẽ được dạy cách giữ phép sự khi đi siêu thị, biết 
chờ đến lượt, không chạy nhảy lung tung, 
 Trong giờ ăn: Ngoài kỹ năng giữ gìn vệ sinh cá nhân tôi còn hướng dẫn các 
con biết tự lấy ghế ngồi vào bàn ăn, ăn xong trẻ tự cất bát và ghế, lau miệng, 
 * Kỹ năng giúp đỡ người khác: 
 Tôi hướng dẫn trẻ thực hiện những hành động nhỏ như giúp cô kê bàn học, 
bàn ăn, xếp khăn, đĩa, phụ cô chia cơm, ... Thông qua đó, trẻ sẽ nhận ra được giá 
trị của bản thân, thấy mình có ích, được mọi người công nhận và tự hào. Và như 
vậy, chính các giáo viên đã trở thành người khơi gợi tinh thần tự lập ở mỗi trẻ. 
 Ví dụ: Với những hoạt động khám phá khoa học thí nghiệm: Sự đổi màu của 
giấy, Núi lửa phun trào, Sự kỳ diệu của màu sắc, ... hay hoạt động tạo hình: Làm 
ô tô từ những nguyên liệu khác nhau (Ứng dụng phương pháp Steam), Làm bưu 
thiếp chúc mừng ngày 08-03, ... trẻ được hoạt động theo từng nhóm nhỏ 3-4 bạn 1 
nhóm, trẻ sẽ cùng nhau sử dụng các nguyên liệu được chuẩn bị, chia sẻ nguyên 
liệu của mình cho bạn nếu thấy bạn đã hết hoặc không đủ ... 
 Đặc biệt với hoạt động trải nghiệm như ăn buffet, bữa ăn gia đình trẻ tỏ ra 
vô cùng hào hứng khi được tự do lựa chọn thức ăn mà mình thích, biết chờ đến 
lượt, biết nhường bạn, đồng thời học cách sử dụng đũa, thìa, bát sứ một cách linh 
hoạt và khéo léo,  Thông qua đó giúp trẻ hình thành những kỹ năng tự chăm 
sóc bản thân và kỹ năng giúp đỡ người khác rất tốt.
 - Đồng thời, tôi cũng đã tiến hành lồng ghép giáo dục tính tự lập cho trẻ vào 
các môn học khác như giáo dục trẻ học tập theo Thỏ anh biết giúp mẹ hái nấm và 
giúp cô Gà hoa mơ tìm gà con trong truyện “Ai đáng khen nhiều hơn” hay câu 
chuyện: Ba chú lợn con thông qua câu chuyện giúp trẻ có thêm bài học về tình 
cảm anh em, biết xử lý các tình huống xảy ra trong mọi hoàn cảnh.
 Điều quan trọng, để dạy trẻ tự lập Giáo viên phải trở thành hình mẫu đầu 
tiên để trẻ học theo. Bằng cách thực hiện các hành động, kỹ năng một cách chuẩn 
mực, thống nhất, không xuề xòa, qua loa.
 * Biện pháp 4: Ứng dụng 5 cách nói theo phương pháp Montessori giúp 
trẻ tự lập:
 Việc để trẻ tiếp nhận những kiến thức phong phú, nền tảng tư duy độc lập 
thì lời nói của cô giáo chính là điều động viên cho trẻ cũng như giúp trẻ phát huy 
tinh thần tự học, tính tự lập một cách tốt nhất. Tôi đã thường xuyên sử dụng 5 
cách nói có mức ảnh hưởng tích cực theo phương pháp Mon vào các hoạt động 
hàng ngày.
 - Câu nói thứ nhất: “Cô thấy con rất chăm chỉ”
 10