Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng sống nhằm phát triển nhân cách cho trẻ 4-5 tuổi

 2/21
1.Tên đề tài: “Một số biện pháp rèn kỹ năng sống nhằm phát triển nhân cách
 cho trẻ 4-5 tuổi.”
2.Lý do chọn đề tài:
 Trẻ em là niềm tự hào lớn của mỗi gia đình, là chủ nhân tương lai của đất 
nước, là nền tảng vững chắc cho xã hội Việt Nam “ Trẻ em hôm nay, thế giới 
ngày mai”. Để đạt được điều đó thì việc chăm sóc giáo dục trẻ phải có sự chung 
tay góp sức của nhà trường, gia đình và xã hội. Nhưng trước sự phát triển mạnh 
mẽ không ngừng của nền kinh tế hiện nay thì rất nhiều các bậc phụ huynh có rất 
ít thời gian để quan tâm đến con cái, chính vì vậy trẻ hay thu mình và rất ít khi 
giao tiếp với thế giới bên ngoài. Điều này làm ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát 
triển nhận thức, tình cảm và sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt là hầu hết 
trẻ không có vốn kỹ năng sống. 
 Việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là điều rất cần thiết để giúp trẻ khám 
phá thế giới tâm hồn mình một cách có định hướng, khiến trẻ biết quý trọng bản 
thân, nuôi dưỡng những giá trị sống nền tảng và hình thành những kỹ năng sống 
tích cực trong trẻ, giúp trẻ cân bằng cuộc sống trên bốn lĩnh vực : Thể trạng, tâm 
hồn, trí tuệ, tinh thần, từ đó xây dựng cho trẻ những kỹ năng sống hòa nhập với 
thế giới xung quanh. Ở mỗi lứa tuổi thì trẻ cần có những sự tác động khác nhau 
đến kỹ năng sống của trẻ. Chăm sóc và giáo dục trẻ từ lứa tuổi mầm non chính 
là cơ sở giúp trẻ phát triển toàn diện về cả thể chất lẫn tinh thần, là nền tảng giúp 
cho quá trình học tập lâu dài của trẻ sau này.
 Là giáo viên trực tiếp đứng lớp 4-5 tuổi tôi nhận thấy việc giáo dục kỹ 
năng sống là giúp trẻ nâng cao năng lực để tự lựa chọn những giải pháp khác 
nhau mà quyết định phải xuất phát từ trẻ. Vì thế học phải hết sức gần gũi với 
cuộc sống, nội dung phải xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của trẻ,. 
Trẻ cần có điều kiện để cọ sát, các ý kiến khác nhau, trao đổi kinh nghiệm, tập 
tành, thực hành và áp dụng. Trẻ phải được thảo luận theo nhóm, theo cặp, phải 
được động não, sắm vai, tranh luận và phân tích tình huống, trẻ phải biết thích 
nghi, thể hiện cảm xúc, có khả năng hòa nhập, tự giải quyết vấn đề một cách tự 
lập. Đó chính là tiền đề gieo mầm hạt giống nhằm hình thành kỹ năng sống cho 
trẻ. Song tôi thấy thực tế tại trường tôi thì việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 
chưa được chú trọng nên trẻ lớp tôi hoàn toàn chưa đủ những kỹ năng cơ bản ấy. 
Do đó, là giáo viên trực tiếp đứng lớp 4-5 tuổi tôi luôn trăn trở suy nghĩ làm thế 
nào để có một phương pháp truyền đạt đến trẻ những kỹ năng sống tốt nhất? và 
dạy dưới hình thức nào?
 Qua một thời gian tìm tòi nghiên cứu, nhận thức được sâu sắc, ý nghĩa vai 
trò quan trọng của các kỹ năng sống đối với sự phát triển của trẻ. Với trái tim 4/21
 Là khả năng thích nghi vàhành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng 
đối phó hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày” (Theo 
định nghĩa Tổ chức Y tế Thế giới)
1.2.Vai trò của giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
 Lứa tuổi mầm non là giai đoạn học - tiếp thu - lĩnh hội giá trị sống để phát 
triển nhân cách. Kỹ năng sống là những kỹ năng nền tảng để hình thành nhân 
cách trẻ. Phát triển về các mặt thể chất, tình cảm-xã hội, ngôn ngữ, nhận thức , 
giúp trẻ sẵn sàng đi học lớp một ở trường phổ thông sau này. Giúp trẻ được an 
toàn , khỏe mạnh, khéo léo bền bỉ, có khả năng thích ứng với thay đổi của điều 
kiện sống. Giúp trẻ biết kiểm soát cảm xúc, thể hiện tình yêu thương, đồng cảm 
với mọi người xung quanh. Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ mạnh dạn, tự tin, tôn 
trọng người khác, có khả năng giao tiếp tốt với mọi người. Giúp trẻ ham hiểu 
biết, sáng tạo, có những kỹ năng thích ứng với hoạt động học tập ở lớp một như 
: sẵn sàng hòa nhập, vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ
1.3.Những nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non
 Các nhóm kỹ năng có thể dạy cho trẻ mầm non như : Kỹ năng nhận thức 
về bản thân, kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng giao tiếp và quan hệ xã hội,kỹ 
năng học tập, kỹ năng tương tácTừ đó, chương trình giáo dục mầm non đã 
đưa ra các nội dung đơn giản và hết sức gần gũi với trẻ như: dạy trẻ có kỹ năng 
hợp tác với mọi người, kỹ năng nhận và hoàn thành nhiệm vụ , kỹ năng tự phục 
vụ, kỹ năng kiểm soát cảm xúccác kỹ năng này không tách rời nhau mà có 
liên quan chặt chẽ với nhau, được thể hiện đan xen vào nhau, có thể thực hành 
trong bất cứ tình huống nào xảy ra hàng ngày. Cho nên việc giáo dục và vận 
dụng tốt sẽ giúp trẻ có nhân cách tốt. Khi giáo dục kỹ năng sống còn góp phần 
mở rộng nhận thức, phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ
 Nội dung dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non đã triển khai được một số 
năm học, tuy nhiên kết quả đạt trên trẻ chưa cao và chưa đồng đều giữa các trẻ. 
Nếu giáo viên thực hiện chuyên sâu và có phương pháp giáo dục phù hợp thì kết 
quả trên trẻ sẽ có bước tiến bộ nhanh chóng.
 2. Khảo sát thực trạng 
 Năm học 2022 – 2023 tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 
mẫu giáo nhỡ 4-5 tuổi B3. Tổng số trẻ là 18 trẻ. 
 Trong đó : 8 trẻ nữ
 10 trẻ nam
Trong quá trình giáo dục kĩ năng cho trẻ tôi nhận thấy có một số thuận lợi và 
khó khăn như sau:
a. Thuận lợi 6/21
 Lượng % Lượng %
 1.Kỹ năng giao tiếp, chào hỏi 7/18 39 % 11/18 61 %
 2.Kỹ năng tự lập, tự phục vụ 4/18 22,2% 14/18 77,8%
 3.Kỹ năng hợp tác, hoạt động cùng 5/18 27,8% 13/18 72,2%
 nhóm
 4.Trẻ mạnh dạn tự tin 5/18 27,8% 13/18 72,2%
 5.Kỹ năng nhận thức 4/18 22,2% 14/18 77,8%
 6.Kỹ năng vận động 6/18 33,3% 12/18 66,7%
 7.Kỹ năng thích nghi 6/18 33,3% 12/18 66,7%
 8. Kỹ năng vệ sinh 7/18 39 % 11/18 61 %
3. Các biện pháp thực hiện: 
 - Biện pháp 1: Giáo viên cần gương mẫu, xác định những kỹ năng sống cơ 
bản để dạy trẻ.
 - Biện pháp 2: Phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ.
 - Biện pháp 3: Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 
 - Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua các hoạt động 
 - Biện pháp 5: Phối hợp với phụ huynh giáo dục kỹ năng sống cho trẻ
4. Biện pháp từng phần:
4.1.Biện pháp 1: Giáo viên cần gương mẫu, xác định những kỹ năng sống cơ 
bản để dạy trẻ.
 Để xác định được những kỹ năng sống cơ bản cần dạy cho trẻ mầm non, sau 
khi được bồi dưỡng chuyên đề tại trường tôi đã sưu tầm nghiên cứu tài liệu để 
tìm ra những kỹ năng có thể dạy cho trẻ mầm non. Đặc biệt là đối với trẻ 4-5 
tuổi có nhiều kỹ năng quan trọng phải rèn luyện. Đó là kỹ năng tự kiểm soát, 
tính tự tin, tự lập, tính tò mò, khả năng thấu hiểu, kỹ năng giao tiếp và không thể 
thiếu được đó là sự hợp tác.
 Các KNS có thể dạy cho trẻ em tuổi mầm non: 
 1.Kỹ năng giao tiếp, chào hỏi, tự phục vụ, hợp tác, hoạt động cùng nhóm, vệ 
 sinh, thích nghi, vận động, nhận thức, tự lập, mạnh dạn tự tin ...
 Để có thể thực hiện tốt “ Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 4-5 
tuổi” trước hết giáo viên mầm non không chỉ nghiên cứu nắm vững mục đích 
yêu cầu của hoạt động mà giáo viên còn cần phải nắm chắc được các phương 
pháp và biện pháp thực hiện giúp trẻ lĩnh hội kiến thức một cách nhẹ nhàng, 
không bị gò bó, áp đặt, giúp trẻ hiểu bài sâu và vận dụng những điều đã học vào 8/21
sống và hình thành kỹ năng sống. Vì thế cần quan tâm và giúp trẻ một cách tự 
nhiên từng bước một trong suốt chiều dài phát triển nhân cách của trẻ.
* Kỹ năng trẻ giao tiếp với bạn bè.
 Để giúp trẻ phát triển kỹ năng chơi với các trẻ khác tôi tạo môi trường cho 
trẻ giao tiếp với nhau và tạo tình huống cho trẻ tự giải quyết. Và tôi đưa ra “tiêu 
chí” không tranh giành đồ chơi với bạn. trong tiêu chí này tôi lên kế hoạch rèn 
cả lớp nói chung, cứ vào các buổi chiều bình bầu và nhận xét buổi chơi, tôi cho 
cả lớp nhận xét xem trong giờ chơi bạn nào còn tranh giành đồ chơi thì bạn đó 
sẽ không được cắm cờ, cuối tuần bạn nào có nhiều cờ sẽ được bé ngoan, ngoài 
ra trong các giờ chơi, giờ đón trả trẻ, trẻ nào có biểu hiện hành vi sai trái là tôi 
giải thích và sửa ngay cho trẻ, việc làm đó rất tốt đối với trẻ vì trẻ biết được điều 
gì nên làm và điều gì không nên làm và nhân cách sống của trẻ sẽ được phát 
triển toàn diện hơn.
 Ngoài ra tôi còn sưu tầm một số câu chuyện, bài thơ mang tính giáo dục 
như bài “ Quạt cho bà ngủ” , “ Kiến tha mồi”. 
 Tính cách mỗi trẻ mỗi khác, có những trẻ hoạt bát, hiếu động nhưng cũng 
có những trẻ chậm chạp, thụ động hay quá nóng nảy Vì thế giáo viên cần phải 
biết rõ tính cách của từng trẻ để có thể cho các trẻ chơi với những người bạn 
thích hợp với cá tính nhằm tránh sảy ra những va chạm về tính cách. 
 Ngoài ra tôi còn dạy trẻ “ Giao tiếp” bằng mắt và nở một nụ cười thân 
thiện, tự nhiên. Dạy trẻ phải luôn luôn giữ lời hứa khiến cho buổi nói chuyện trở 
nên thật thoải mái thật chân thành khi tham gia những hoạt động vui chơi ở lớp.
 (Hình ảnh: Các bé lớp B3 giao tiếp với nhau trong khi chơi)
 Tôi còn sưu tầm những bài thơ, câu truyện, bài hát có nội dung giáo dục về 
lễ giáo với nội dung cụ thể như: 
 Bài thơ: Quạt cho bà ngủ, Che mưa cho bạn, Phải là hai tay, Cảm ơn xin 
lỗi và phô tô gửi cho phụ huynh để phụ huynh nắm được và giúp trẻ học 
thuộc các bài thơ đó. Qua đó giúp trẻ có những hành vi và kỹ năng tốt qua các 
bài thơ, câu truyện “ Bà ốm, Thương ông, Gấu con chia quà, bó hoa tặng cô 
Tôi cũng tự sáng tác được một số bài thơ giáo dục kỹ năng sống cho trẻ như bài 
thơ. “ Bé ngoan” 
 Bé thật là ngoan Chào các bạn yêu
 Mỗi khi đến lớp Đến lớp thật vui
 Bé khoanh tay chào Học bao nhiêu điều
 Chào cô chào mẹ Thích ơi là thích.
 Tôi còn cho trẻ tham gia trò chơi đóng vai để trải nghiệm những kỹ năng 
chào hỏi và giao tiếp. 10/21
 Chủ đề thực vật: Trẻ biết yêu quý chăm sóc cây xanh, không vặt lá bẻ 
cành. Tổ chức văn nghệ “Thi tiếng hát dân ca và chơi trò chơi dân gian”, tổ 
chức “Hội chợ quê”, ở hoạt động góc, góc gia đình tôi đã tổ chức thực hành với 
chuyên đề “Bé tập làm nội trợ” để gói bánh trưng ngày tết.
 Ngoài ra trong hoạt động làm quen với văn học tôi kể cho trẻ nghe câu kể 
 chuyện “Sự tích hoa hồng”, nhằm giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết về loài hoa 
 hồng rất gần gũi với trẻ thông qua câu chuyện giúp trẻ biết yêu thiên nhiên, 
 không ngắt lá bẻ cành, biết chăm sóc cây xanh
 Chủ đề quê hương đất nước Bác Hồ: Tổ chức hoạt động thi “kể chuyện 
 về Bác Hồ” qua đó giáo dục trẻ kỹ năng sống lòng yêu quê hương, yêu biển 
 đảo quê hương, đất nước, Bác Hồ
 Để giúp trẻ phát triển các kỹ năng sống thông qua tổ chức hoạt động theo 
 chủ đề đạt kết quả tốt giáo viên cần:
 Lập kế hoạch thực hiện giáo dục, kế hoạch đánh giá trẻ; xây dựng mô 
 trường học tập đa dạng phong phú.
 Thường xuyên đánh giá, ghi chép những kỹ năng trẻ đạt được trong mỗi 
 ngày để làm căn cứ đánh giá sự phát triển của trẻ cuối độ tuổi và cũng là cơ sở 
 để vận dụng những phương pháp giáo dục cho từng trẻ phù hợp, giúp trẻ có kỹ 
 năng sống cơ bản.
 Giúp trẻ phát triển các kỹ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể 
 vui tươi lành mạnh trong trường trong lớp.
 Trong mỗi năm học nhà trường thường có rất nhiều các sự kiện cần phải tổ 
 chức như. “Ngày hội đến trường của bé, Tết trung thu, kỷ niệm ngày nhà giáo 
 việt nam 20/11, ngày thành lập quân đội nhân dân việt nam 22/12, tết và mùa 
 xuân, ngày 8/3 ngày 19/5, tết 1/6 .
4.4 .Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ thông qua các hoạt động 
* Giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động học.
 - Thông qua hoạt động làm quen văn học:
 Tôi kể cho trẻ nghe, đặt câu hỏi đàm thoại để trẻ trả lời, Cho trẻ nhập vào
 vai các nhân vật trong câu truyện. giáo dục trẻ làm việc theo nhóm, không tham 
lam ích kỷ, biết lắng nghe ý kiến của người khác, tôn trọng hợp tác với bạn bè,
với những người xung quanh.
-Ví dụ: Với tiết kể chuyện, tiết “ Bác Gấu đen và hai chú Thỏ” Khi trẻ đã 
đóng kịch theo nhóm, cô sẽ tổ chức cho trẻ đóng kịch theo các nhân vật: Cô lựa 
chọn trang phục cho các nhân vật, sân khấu cho trẻ chơi đóng kịch để trẻ hứng 
thú tham gia
 Bạn Tú Linh trong vai Thỏ trắng
 Bạn Ngọc trong vai Bác Gấu