Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học

 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
 A. PHẦN MỞ ĐẦU:
 I/. Lý do chọn đề tài:
 Như chúng ta đã biết, trong mọi thời đại, giáo dục chiếm một vị trí quan 
trọng trong xã hội. Cùng với một số ngành khác, giáo dục góp phần nâng cao đời 
sống xã hội của mỗi con người, có điều tuỳ theo mỗi thời đại mà giáo dục sẽ tổ 
chức kiểu này hay kiểu khác. Tuỳ theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Do đặc 
điểm của lứa tuổi nên việc giáo dục học sinh mẫu giáo được tiến hành theo phương 
châm "Chơi mà học".Và dạy trẻ cảm thụ văn học là một trong những nội dung quan 
trọng trong việc phát triển toàn diện cho trẻ. Trẻ được cảm thụ văn học chính là 
hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát 
triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu thiên nhiên ở quả, cây hoa lá, lòng kính trọng 
yêu thương gần gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố 
mẹ, cô giáo, anh chị em. 
 Chúng ta đã thực hiện chuyên đề cho trẻ làm quen TPVH- LQCV rất nhiều 
năm qua, giáo viên đã thực sự có nhiều đầu tư vào việc nâng cao các phương pháp, 
hình thức cho trẻ LQTPVH đã chú trọng nhiều đến việc đọc, kể diễn cảm và dạy trẻ 
kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Bên cạnh đó 
vẫn còn một số giáo viên khả năng còn cảm nhận các tác phẩm văn thơ chuyện còn 
hạn chế giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ 
cảm xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng 
tạo kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng 
dạy học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết 
học chưa cao. Giáo viên chưa chủ động linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động 
đóng kịch cho trẻ - nếu có thì chủ yếu là trong tiết học. Còn trong các giờ chơi, các 
buổi sinh hoạt thì hầu như chưa có.
 Đối với nghành giáo dục yêu cầu trẻ “học mà chơi, chơi mà học” thông qua 
các tác phẩm văn học trẻ tiếp nhận các kiến thức của tuổi mình một cách nhẹ 
nhàng, gần gũi hơn. Nó đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về cuộc sống xung 
quanh. Văn học nuôi dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng, sáng tạo nghệ thuật. 
Vì vậy việc đem tác phẩm văn học đến cho trẻ là một việc rất quan trọng và cần 
thiết. Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình được tiếp xúc với tác phẩm văn học phải từ dễ 
đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ khả năng cảm thụ văn học 
của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực tiếp của trẻ về các lĩnh vực: 
Nhận thức – ngôn ngữ - tình cảm xã hội. Tuy nhiên khi đưa tác phẩm đến cho trẻ 
 Page 2 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
 Phương pháp tổng hợp: sau khi có đầy đủ các luận chứng của đề tài đã thu 
thập được, tôi tiến hành tổng hợp nội dung và đề xuất một số biện pháp có tính khả 
thi về việc giúp trẻ nâng cao cảm thụ văn học.
 Ngoài ra tôi còn sử dụng thêm một số phương pháp khác để phục vụ việc 
nghiên cứu đề tài.
 Page 4 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
 - Bên cạnh các trẻ nhút nhát còn có một số trẻ quá hiếu động nên ảnh hưởng 
đến quá trình cảm thụ tích cực của trẻ.
 III/. Một số biện pháp:
1. Biện pháp 1: Giáo dục văn học ở mọi lúc mọi nơi: 
 Thực tế giáo dục văn học ở mẫu giáo cho ta thấy rằng năng lực cảm thụ văn 
học của trẻ không thể tự nó mà phát triển được, mà phải qua một quá trình: Học - 
chơi và mọi lúc mọi nơi.
 Mọi lúc mọi nơi cũng cần cho trẻ làm quen với văn học. Vào buổi sáng giờ 
đón trẻ tôi cho trẻ được chơi theo ý thích trong đố góc sách truyện tôi luôn khuyến 
khích trẻ tham gia. Trẻ sẽ được “đọc”, xem các câu chuyện mà trẻ thích, được chơi 
với các con rối trẻ yêu, được nghe các câu chuyện bài thơ mà trẻ cảm thấy hứng 
thúKhi trẻ được tiếp xúc nhiều lần trẻ sẽ dàn dần cảm nhận được nhũng cái hay 
cái đẹp trong các tác phẩm đó và sẽ càng ngày càng thích thú hơn với các hoạt 
động văn học. . Hoạt động ngoài trời cũng cần cho trẻ làm quen với văn học: Trẻ 
được cùng cô và các bạn đọc thơ, đọc đồng dao ( Cô giáo lưu ý hướng trẻ đọc thật 
diễn cảm theo nội dung và nhịp điệu của tác phẩm), trẻ được ngồi dưới tán cây 
nghe cô kể các câu chuyện cổ tích, những câu chuyện gắn với cuộc sống hàng ngày 
của các con
2.Biện pháp 2: Dạy trẻ cảm thụ văn học trên tiết học
 - Muốn trẻ cảm thụ tốt các tác phẩm văn học trước hết cô giáo cần nắm 
bắt được khả năng của trẻ như khả năng chú ý, tiếp thu bài của trẻ trong hoạt 
động làm quen với tác phẩm văn học giáo viên đứng cùng lớp tổ chức. Qua quá 
trình giảng day tôi khảo sát khả năng cảm thụ văn học của trẻ thông qua việc kể 
cho trẻ nghe một câu truyện, hoặc đọc cho trẻ nghe một bài thơ ngắn. Sau đó cho 
từng trẻ nói lại nội dung câu chuyện, bài thơ. Kết quả đạt như sau:
 + 60% trẻ nhớ và nói được nội dung câu truyện , bài thơ.
 + 40% trẻ chỉ nhớ một phần nội dung câu truyện, bài thơ.
Hay tôi có thể hỏi trẻ những câu hỏi thật gần với trẻ như: 
 - Con thích nhân vật nào? Vì sao?
 - Con thích nhât câu thơ nào? Vì sao?
 - Con thấy tình tiết nào, phần nào, hay câu từ nào mà con thấy ấn 
tượng( thích ) nhất? Vì sao?
 Qua câu trả lời của trẻ tôi có thể nắm bắt được sự cảm nhận của trẻ với các 
tác phẩm văn học như thế nào 
 Page 6 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
 Hình ảnh: Tranh minh họa truyện: Nhổ củ cải
 Song với hình thức đổi mới hiện nay, thời đại CNTT nên việc ứng dụng 
CNTT vào bài giảng mang lại kết quả rất cao.Biện pháp này luôn gây sự chú ý, tò 
mò cho trẻ . Vì vậy giáo viên nên đưa CNTT vào giảng dạy để mang lại kết quả 
cao. 
 * Đơn giản là các hình ảnh đưa lên máy sử dụng các hiệu ứng, màu sắc phù 
hợp cũng đã gây sự chú ý của trẻ.
 * Những giáo viên có khả năng sử dụng máy tính thành thạo hơn họ có thể 
chuyển các bức tranh có sẵn của bài thơ, câu chuyện thành đoạn phim hoạt hình, 
hay ta có thể đưa đoạn phim quay sẵn phù hợp với nội dung như thế rất thu hút và 
gây hưng thú hơn cho trẻ.
 VD: Với câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà Trống” tôi đã xây dựng đoạn phim 
hoạt hình về nội dung câu chuyện, ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các con vật 
 Page 8 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
mặc quần áo, di bằng 2 chân Khi tôi dạy, tôi dùng cánh tay lồng vào con rối, điều 
khiển con rối bằng ba ngón tay: ngón cái, trỏ, giữa sao cho những cử chỉ phù hợp 
với lời thoại trong truyện Nhờ việc sử dụng nghệ thuật rối trong tiết học mà số 
trẻ có khả năng cảm thụ tác phẩm văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ được nội dung câu 
truyện, lời thoại của các nhân vật trong truyện và qua đó trẻ biết nhận xét đánh giá 
tính cách của nhân vật trong truyện như ai là người xấu? Ai là người tốt?
 Hình ảnh : Sa bàn để diễn rối
 * Trò chơi đóng kịch:
 - Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể. 
Qua hoạt động đóng kịch trẻ truyền đạt lại nội dung câu truyện, làm sống lại tâm 
trạng, hành động ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện, đồng thời trẻ 
biết thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch trẻ dễ 
dàng nắm được nội dung, ý nghĩa của tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu 
truyện, điều này góp phần đẩy mạnh sự phát triển tư duy, cảm thụ tác phẩm một 
cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch giáo viên 
phải cho trẻ ôn lại nội dung câu truyện và đàm thoại với trẻ về nội dung. Giúp trẻ 
hiểu sâu hơn về nội dung truyện và lời thoại của các nhân vật trong truyện. Để từ 
 Page 10 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
 Bên cạnh việc làm mô hình sân khấu thì việc hoá trang cho trẻ đóng kịch 
cũng rất cần thiết. Với nhân vật “3 chú Lợn” tôi cho trẻ mặc mặt nạ hình con lợn, 
bao tay và giầy hình chân con lợn và áo quần màu sắc khác nhau phù hợp với tính 
cách của từng nhân vật.
 Việc hoá trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin khi 
nhập vai tạo cho trẻ hứng thú hơn với từng vở diễn.
 * Sử dụng bài hát và trò chơi:
 Để tạo không khí vui tươi, sôi nổi và gây được hứng thú trong tiết học giúp 
trẻ tiếp thu bài có hiệu quả, dế nhớ và nhớ lâu tôi đã lồng trò chơi và bài hát vào 
hoạt động chung.
 VD: Để tạo không khí sôi nổi, hứng thú vui tươi nhẹ nhàng trong tiết học 
thu hút trẻ một cách thích thú, tôi đã tổ chức tiết học thành một chương trình vui có 
các trò chơi hấp dẫn như chương trình " Vườn cổ tích"; " Những nhà thông thái" 
hoặc " Bé làm nghệ sĩ" và mở đầu các chương trình bao giờ cũng có một bài hát 
hướng vào nội dung của chương trình. Như chương trình " Vườn cổ tích" thì tôi đã 
sáng tác lời mới cho bài hát " Ngôi nhà xinh" dựa vào nhạc bài " Vườn cổ tích" 
.Nội dung như sau:
 "Ngôi nhà xinh đón mừng. Ngôi nhà xinh đón chào. Những em bé xinh tươi 
muốn trở thành nghệ sĩ. Là người nghệ sĩ lồng tiếng cho những bộ phim hay. Là 
người nghệ sĩ đóng kịch trên sân khấu. Nào bạn ơi! ta cùng nhau đến chơi."
 Trong chương trình " Bé làm nghệ sĩ" trẻ được tìm hiểu và tham gia các 
phần thi kiến thức, trả lời các câu hỏi mang nội dung của từng phần, thi lồng tiếng 
cho các nhân vật, thi kể chuyện theo tranh, và được thi trổ tài ( Đóng kịch, ngâm 
thơ, hát)
 Và với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ lứa tuổi này là hiếu động mà hoạt động 
cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là một hoạt động tĩnh đòi hỏi trẻ phải tập 
trung chú ý cao vì vậy những trò chơi hấp dẫn sẽ cuốn hút trẻ tốt hơn. Chính vì thế 
việc sử dụng các câu đố, trò chơi đồng dao có liên quan đến tác phẩm cho trẻ là 
quen là việc cần thiết.
 VD: Trò chơi tôi sử dụng cho tác phẩm truyện " Chú dê đen" như sau: Cô 
nói tên nhân vật trẻ nói đặc điểm của nhân vật và ngược lại
 Dê trắng ▬►Nhút nhát
 Dê đen ▬►Dũng cảm
 VD: Cô đọc câu đố "Trèo cây nhanh thoăn thoắt
 Đố bạn biết con gì"
 Page 12 of 20 Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học
sát và nhận xét xem trong quá trình học tập trẻ có có hoạt động không? Tìm hiểu 
nguyên nhân vì sao trẻ không hoà đồng cùng với bạm để có hướng tìm cách đưa trẻ 
hoà nhập với bạn bè 
3.Biện pháp 3: Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động góc
 Trong hoạt động chung trẻ có thể chưa cảm nhận hết được các giá trị về 
mặt ngôn ngữ,tình cảm của các tác phẩm thì đen giờ họt động góc cô giáo cho trẻ 
tham gia vào góc chơi “ Bé yêu văn học”. Tại góc chơi này cô cho trẻ được xem, 
đọc hay lằng nghe các câu chuyện bài thơ trẻ vừa được học để trẻ có thể ghi nhớ 
sâu hơn, để trẻ một lần nữa lại tiếp tục được cảm nhận những cai hay cái đẹp trong 
tác phẩm. 
 Hình ảnh: Trẻ đang xem tranh, truyện ở góc văn học.
 4. Biện pháp 4:. Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động thư 
viện:
 Ngoài những giờ học, hoạt động trên lớp, trẻ được luân phiên đến thư viện 
chơi, tập bởi nơi đây vó nhiều loại sách, đồ dùng, đồ chơi phong phú, đa dạng. 
Thư viện đồ chơi có nhiều góc chơi giúp trẻ học bằng chơi, chơi mà học rất có kết 
 Page 14 of 20