Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi có những kỹ năng sống cần thiết

 PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO QUẬN LONG BIÊN
 ***
 MÃ SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ĐỀ TÀI: 
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI 
 CÓ NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN THIẾT
 LĨNH VỰC: GIÁO DỤC MẪU GIÁO 
 CẤP HỌC: MẦM NON
 NĂM HỌC: 2016 - 2017 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI CÓ NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN THIẾT
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Đất nước ta hiện nay đang trong thời kỳ hội nhập Quốc tế “Quốc tế hóa, 
toàn cầu hóa”, chính vì vậy mà mở ra cho đất nước nhiều cơ hội phát triển trong 
mọi lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa,... đã và đang làm thay đổi chất 
lượng cuộc sống của con người. Có nhiều vấn đề phức tạp liên tục nảy sinh, 
ngoài những tác động tích cực, bên cạnh đó còn có những tác động tiêu cực gây 
nguy hại cho con người đặc biệt là trẻ em. Nếu mỗi người chúng ta trong đó có 
trẻ em không có những kiến thức, kỹ năng cần thiết để biết lựa chọn những giá 
trị sống tích cực, không có những năng lực để ứng phó, để vượt qua những thách 
thức mà hành động theo cảm tính thì rất dễ gặp trở ngại, rủi ro trong cuộc sống.
 Việc hình thành kỹ năng sống cho mọi người nói chung và cho trẻ em nói 
riêng đang trở thành nhiệm vụ quan trọng. Giáo dục kỹ năng sống phải được đo 
bằng sự vận dụng những kỹ năng đó trong cuộc sống của mỗi cá nhân để sống 
tích cực, sống hạnh phúc, sống văn minh, sống có ý nghĩa. Giáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ nhằm giúp trẻ phát triển nhân cách hài hòa, toàn diện về nhân cách, 
cung cấp cho mỗi trẻ những kiến thức cần thiết về kỹ năng sống để các bé sống 
sao cho lành mạnh và có ý nghĩa, giúp các bé hiểu và biến kiến thức về kỹ năng 
sống được cung cấp thành hành động cụ thể trong quá trình hoạt động thực tiễn 
với bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó trước nhiều tình huống, học 
cách giao tiếp, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ 
và thể hiện bản thân một cách tích cực. Là một giáo viên mầm non được phân 
công phụ trách lớp mẫu giáo nhỡ, nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng 
sống đối với sự phát triển của trẻ, tôi đã luôn trăn trở suy nghĩ làm thế nào để 
giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi hiệu quả. Tôi nhận thấy rằng đối với trẻ 
4-5 tuổi “Giáo dục kỹ năng sống” không phải là nói thế nào là đúng, thế nào là 
sai như ta thường làm. Các phương pháp cổ điển như bài giảng đi theo những 
chuẩn mực, cô hỏi trẻ thụ động trả lời sẽ hoàn toàn thất bại vì chỉ cung cấp 
thông tin, mà từ thôn tin đến nhận thức đến thay đổi hành vi thì khoảng cách còn 
rất lớn. Giáo dục kỹ năng sống là giúp trẻ nâng cao năng lực để tự lựa chọn giữa 
những giải pháp khác nhau. Quyết định phải xuất phát từ trẻ.
 Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, là hoạt động được trẻ đón 
nhận một cách hứng thú và tích cực nhất. Là giáo viên mầm non ai cũng đều 
nhận thấy thông qua các hoạt động trong ngày như hoạt động chung, hoạt động 
góc, hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều, hoạt động mọi lúc mọi nơi, dưới 
hình thức “Học bằng chơi, chơi mà học” theo ý thích của trẻ dưới sự định 
hướng, gợi mở, tạo tình huống có vấn đề của cô giáo để trẻ được trải nghiệm 
 4/26 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI CÓ NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN THIẾT
khác, có khả năng giao tiếp tốt với mọi người, ham hiểu biết, sáng tạo, có những 
kỹ năng thích ứng với hoạt động học tập ở lớp như: sẵn sàng hòa nhập, vượt 
qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ
 Sự tự tin: Một trong những kỹ năng đầu tiên mà giáo viên cần chú tâm là 
phát triển sự tự tin trong trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về 
trong cá nhân và trong mối quan hệ với người khác. Không ai sinh ra đã có ngay 
sự tự tin. Đó là một đức tính chỉ có thể có được nhờ vào việc rèn luyện và học 
hỏi. Sự tự tin lớn dần lên nhờ vào cảm giác được yêu thương, tôn trọng và thấy 
mình có giá trị. Một trẻ tự tin sẽ “duy trì được khả năng học hỏi, khám phá trong 
học tập và luôn sẵn sàng đón nhận những thách thức mới, mong muốn được yêu 
quý và đón nhận chính là khởi đầu tuyệt vời để trẻ gần gũi hơn với mọi người.
 Kỹ năng hợp tác: Đây là một đức tính cần thiết đối với trẻ ở lứa tuổi này. 
Có những việc chúng ta không thể tự làm được, nếu được người khác giúp đỡ 
thì ta sẽ hoàn thành được việc ta muốn làm. Khi chúng ta kết hợp năng lực làm 
việc của mình với người khác theo cùng một mục đích chung, đó chính là sự 
hợp tác. Sự hợp tác giúp ta hoàn thành nhiệm vụ của mình nhanh chóng và dễ 
dàng hơn là tự mình làm lấy. Khả năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cùng làm, cùng 
chơi với bạn bè, biết cảm thông và chia sẻ với bạn.
 Kỹ năng giao tiếp: Một trong những kỹ năng cơ bản rất quan trọng đối 
với trẻ nhỏ đó là kỹ năng giao tiếp. Cô giáo cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và 
diễn đạt được ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị 
trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh. Đây là một kỹ năng có vị trí 
chính yếu khi so với tất cả các kỹ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên 
cứu khoa học. Nếu trẻ cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến 
nào đó trẻ sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. 
Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp trẻ sẵn sàng học mọi thứ.
 Kỹ năng xử lý tình huống: Trong cuộc sống có vô vàn các tình huống xảy 
ra đòi hỏi con người phải giải quyết, ứng phó. Khả năng vận dụng các kỹ năng 
sống một cách linh hoạt sẽ cho phép trẻ xử lý tốt các tình huống xảy ra với trẻ 
trong cuộc sống hàng ngày.
 Sự tò mò và khả năng sáng tạo: Có lẽ một trong những kỹ năng quan trọng 
nhất cần có ở trẻ giai đoạn này là sự khao khát được học hỏi, được khám phá. Giáo 
viên cần sử dụng nhiều ý tưởng khác nhau để khơi gợi tính tò mò tự nhiên của trẻ. 
Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng các tư liệu và các hoạt động mang tính chất khác 
lạ, thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ cụ thể dễ đoán trước được.
 Kỹ năng giữ an toàn cá nhân: Trẻ biết kêu cứu khi gặp nguy hiểm, biết 
đề nghị sự giúp đỡ của người khác khi cần thiết, nhận biết và không tự ý sử 
dụng những đồ vật gây nguy hiểm, không đi theo và nhận quà của người lạ khi 
chưa được người thân cho phép, biết ý nghĩa và có ý thức thực hiện theo quy 
định của một số biển báo giao thông, biển báo nơi nguy hiểm.
 6/26 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI CÓ NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN THIẾT
 - Chưa có nhiều kinh nghiệm tạo hứng thú cho trẻ tích cực tham gia vào 
hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
 2.3. Phụ huynh
 * Thuận lợi 
 - Phần lớn phụ huynh đã hiểu hơn về vai trò, tầm quan trọng của việc giáo 
dục mầm non, đặc biệt là lĩnh vực giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
 - Một số phụ huynh nhiệt tình chia sẻ với giáo viên ở lớp về tình hình của 
trẻ ở nhà và luôn quan tâm đến trẻ thường xuyên dành thời gian trao đổi với cô 
giáo để cùng chăm sóc và giáo dục trẻ.
 * Khó khăn 
 Một số phụ huynh chưa quan tâm nhiều đến việc giáo dục kỹ năng sống 
cho trẻ.
 2.4. Trẻ
 * Thuận lợi 
 - Đa số trẻ đã được học qua lớp mẫu giáo Bé nên kiến thức, kỹ năng và 
thái độ của trẻ về kỹ năng sống như lao động tự phục vụ, hoạt động tập thể,... cơ 
bản đã phát triển tốt.
 * Khó khăn
 - Nhận thức của trẻ phát triển không đồng đều.
 - Trẻ được bố mẹ nuông chiều nên chưa có những kỹ năng sống cần thiết 
phù hợp theo độ tuổi.
 Từ những thuận lợi và khó khăn trên, hiểu trẻ là điều kiện tiên quyết để 
giáo dục trẻ có hiệu quả. Nhà giáo dục K.Đ.Usinxki đã nói: “Muốn giáo dục con 
người thì phải hiểu con người về mọi mặt”. Do đó, để biết cụ thể thực trạng kỹ 
năng sống của trẻ tại lớp, để nắm được tình hình, khả năng của trẻ, từ đó lên kế 
hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, tôi đã tiến hành xây dựng các tiêu chí đánh 
giá kỹ năng sống phù hợp với trẻ 4 – 5 tuổi và tiến hành khảo sát để đưa ra biện 
pháp tác động phù hợp, đó là những tiêu chí sau: 
STT KỸ NĂNG SỐNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ
 1 Sự tự tin Trẻ biết được mình là ai, cả về trong cá nhân 
 và trong mối quan hệ với người khác
 2 Kỹ năng hợp tác Trẻ biết phân công công việc trong quá trình 
 chơi với nhau, biết trao đổi ý kiến của mình 
 với các bạn, biết tìm cách để giải quyết mâu 
 thuẫn, biết cảm thông và giúp đỡ bạn trong 
 quá trình làm việc.
 3 Kỹ năng giao tiếp Trẻ biết diễn đạt ý tưởng của mình cho người 
 khác hiểu, biết điều chỉnh giọng nói và sử 
 8/26 MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 4-5 TUỔI CÓ NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN THIẾT
 3. Một số biện pháp
 3.1. Biện pháp 1: Sưu tầm, thiết kế các hoạt động giáo dục kỹ năng 
sống phù hợp với sự phát triển tình cảm – kỹ năng xã hội của trẻ trong lớp.
 Các hoạt động giáo dục kỹ năng sống rất đa dạng phong phú giúp trẻ phát 
triển tính tự tin, kỹ năng hợp tác, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xử lý tình huống, sự 
tò mò và khả năng sáng tạo, kỹ năng giữ an toàn cá nhân,... Chính vì vậy, muốn 
giúp trẻ phát triển kỹ năng sống thì cô giáo cần sưu tầm, thiết kế các hoạt động 
giáo dục kỹ năng sống phù hợp với phát triển tình cảm – kỹ năng xã hội của trẻ. 
Trước hết, tôi xác định rõ chương trình giáo dục mầm non hiện nay và các hoạt 
động của trẻ tiến hành theo các chủ điểm, các sự kiện diễn ra theo thời gian 
trong năm. Tôi tập trung dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu kỹ toàn bộ chương 
trình, lĩnh vực phát triển tình cảm – kỹ năng xã hội để có kế hoạch phân loại cụ 
thể, nắm chắc mục đích, yêu cầu, nội dung của từng bài, từng loại tiết, nắm chắc 
lượng kiến thức cần đạt được đối với trẻ 4-5 tuổi để phân loại và áp dụng cho 
phù hợp. 
 Với lòng say mê với công việc, yêu nghề, mến trẻ, trước hết tôi dành thời 
gian nghiên cứu, tìm hiểu sưu tầm các nguồn từ giáo viên ngoại khóa dạy môn 
“Kỹ năng sống cho trẻ”, các bạn đồng nghiệp, kho học liệu của trường mình và 
trường bạn, một số bài giảng điện tử trên Internet tải về,... để kết hợp tổ chức các 
hoạt động giáo dục kỹ năng sống đa dạng, phù hợp với tất cả trẻ, từng cá nhân 
trẻ trong lớp. 
 Cụ thể tôi sưu tầm và thiết kế các hoạt động giáo dục kỹ năng sống trong 
giờ học, hoạt động chiều, hoạt động góc, mọi lúc mọi nơi,thông qua các bài 
sau:
CHỦ ĐỀ, SỰ KIỆN TÊN BÀI HỌC MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giao tiếp trong Kết bạn Trẻ mạnh dạn kết thân với bạn bè 
trường lớp xung quanh và chơi vui vẻ hòa thuận 
 với bạn bè
 Lớp học vui vẻ Giúp trẻ vui chơi lành mạnh và biết 
 cách chia sẻ, yêu thương, động viên, 
 giúp đỡ bạn bè
 Lịch sự nơi công Hình thành cho trẻ các ý thức giữ lịch 
 cộng sự khi ở nơi công cộng về trật tự, vệ 
 sinh, chơi đùa.
Giao tiếp ngoài xã Lời chào ngày Giúp trẻ hình thành thói quen luôn 
hội mới vui vẻ lạc quan với ngày mới, thân 
 thiện gửi lời chào tới mọi người xung 
 quanh.
 10/26