Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi

 2/10
 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận.
 Trong những năm gần đây nhiều cơ sở giáo dục mầm non và các phụ 
huynh nhận ra rằng: Trẻ em đang quá thiếu những kỹ năng sống cơ bản. Đối với 
trẻ Mầm non, hiểu đơn giản kỹ năng sống chính là những thao tác hành động, 
nhận thức, tình cảm các con sử dụng hàng ngày để đáp ứng nhu cầu bản thân và 
xử lý các tình huống phát sinh trong cuộc sống. Giáo dục kỹ năng sống là một 
quá trình tác động sư phạm có mục đích, có kế hoạch nhằm hình thành năng lực 
hành động tích cực, giúp cá nhân có ý thức về bản thân, giao tiếp, quan hệ xã 
hội, thực hiện công việc, ứng phó hiệu quả với các yêu cầu thách thức của cuộc 
sống hàng ngày..
 Ở lứa tuổi mẫu giáo, kỹ năng sống chiếm một vị trí hết sức quan trọng. 
Nó góp phần giúp trẻ hình thành và phát triển nhân cách con người, giúp trẻ học 
tập, lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội để trẻ vận dụng trong cuộc sống sau này. 
Trong xã hội hiện nay, kiến thức của con người ngày càng phát triển và mở 
rộng. Từng cá nhân, nếu không được bồi dưỡng, cập nhật thông tin thường 
xuyên sẽ trở thành lạc hậu. Bên cạnh đó, yêu cầu về chất lượng chăm sóc, giáo 
dục trẻ ngày càng cao. Để hình thành và có được các kỹ năng cho trẻ trong cuộc 
sống hàng ngày, trước tiên giáo viên phải có kiến thức, kỹ năng về chăm sóc 
giáo dục trẻ. Giáo viên phải có kiến thức để tổ chức các hoạt động cho trẻ được 
trải nghiệm, để trẻ được cuốn hút vào các hoạt động đa dạng khác nhau cùng với 
các bạn trong nhóm lớp. Tạo ra nhiều cơ hội để trẻ tương tác, giao tiếp với nhau 
trong lớp như: thảo luận, trao đổi ý kiến, giải quyết xung đột, chia sẻ kinh 
nghiệm, trải nghiệm những vai trò khác nhau...
 Kỹ năng sống chính là phương tiện không thể thiếu để giúp trẻ tăng năng 
lực hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, mạnh dạn, tự tin vững vàng trước mọi 
khó khăn thử thách. Kỹ năng sống chính là chiếc chìa khóa vàng cho sự sống 
còn, sự phát triển và sự thành công của mỗi con người.
2. Thực trạng của việc dạy kỹ năng sống cho trẻ 4 – 5 tuổi.
2.1. Thuận lợi.
 Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, cô và trò có một ngôi trường 
khang trang, bên cạnh đó Phòng giáo dục đào tạo quận Long Biên, cùng với sự 
quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên quan tâm bồi dưỡng 
và nâng cao, chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên, tăng cường cho đi kiến tập 
những tiết học hay tại các trường bạn 
 Bản thân là một giáo viên mầm non, tôi nắm vững chuyên môn, luôn nhiệt 
tình, yêu nghề mến trẻ, tâm huyết với nghề, ham học hỏi, nâng cao chuyên môn 
nghiệp vụ. Giáo viên ở lớp phối kết hợp thống nhất phương pháp, biện pháp dạy 
trẻ. Giáo viên nắm được tâm sinh lý của trẻ và những thói quen của trẻ hàng 
ngày. Trẻ ham học hỏi và rất thông minh.
2.2. Khó khăn 4/10
 + Kỹ năng sống hợp tác 
 + Kỹ năng thích tò mò, ham học hỏi
 + Kỹ năng giao tiếp 
 Ngoài ra, ở trường mầm non giáo viên cần dạy trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản 
thân, những hành vi văn hóa trong ăn uống qua đó dạy trẻ kỹ năng lao động tự 
phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, biết cách sử 
dụng những đồ dùng, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây 
tiếng ồn, không ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, biết cất bát, 
thìa ngồi ngay ngắn, ăn hết suất. không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. 
Giáo viên cần lưu ý khi dạy trẻ:
 - Không nói dài và nói nhiều. Biết lắng nghe trẻ nói
 - Không luôn đưa ra lời đáp có sẵn mà để trẻ tự tìm tòi
 - Không vội vàng phê phán đúng, sai nhưng kiên trì giúp trẻ tranh luận 
 - Tôn trọng ý kiến của trẻ, không áp đặt ý kiến của mình lên trẻ.
 - Không nên bắt trẻ hoạt động liên tục mà phải để dành thời gian và 
khoảng trống cho trẻ suy nghĩ.
 - Thỉnh thoảng cô giáo có thể tổng kết, kết luận nhưng với thái độ thư 
giãn, thoải mái, gợi mở.
 Sau khi nghiên cứu, học hỏi và tìm tòi tôi xác định được nội dung giáo 
dục kĩ năng sống cho trẻ, tôi nhận thấy việc bắt tay vào dạy kĩ năng sống cho trẻ 
rất thuận lợi và khoa học hơn. ( Ảnh 1 phần phụ lục.)
3.2: Biện pháp 2: Lồng ghép các nội dung dạy kỹ năng sống cho trẻ vào các 
hoạt động trong ngày.
3.2.1. Dạy trẻ kỹ năng sống tự tin, giao tiếp với mọi người xung quanh.
* Kỹ năng sống tự tin:
 Người ta thường nói: chỉ cần tự tin là giành được 50% thành công. Do đó 
tự tin là một trong những kỹ năng quan trọng mà chúng ta cần từng bước xây 
dựng cho trẻ từ khi còn nhỏ tuổi. Sự tự tin sẽ giúp trẻ dám nỗ lực, không ngại 
thử thách; trẻ tự tin sẽ có khả năng sống độc lập, hòa nhập xã hội tốt và dễ thành 
công hơn trong cuộc sống. Vậy tự tin là gì? Làm thế nào để giúp trẻ tự tin hơn? 
Để trả lời được câu hỏi này trước tiên đòi hỏi giáo viên phải hiểu và nắm được 
khái niệm của tự tin là gì? Tự tin là hoàn toàn tin tưởng vào bản thân, là nhận 
thức và nắm rõ được bản thân mình, chứ không có nghĩa là tin tưởng bản thân 
một cách mù quáng. Vậy làm thế nào để giáo dục kỹ năng sống tự tin cho 
trẻ mẫu giáo nhỡ 4-5 tuổi? Đó quả là một vấn đề không phải đơn giản.
 - Tình huống trẻ nhút nhát: Đối với những trẻ nhút nhát trong giờ học tôi 
thường quan tâm, gọi trẻ trả lời nhiều hơn, khen, động viên khích lệ trẻ kịp thời 
để giúp trẻ tự tin với bản thân hơn. Buổi sáng khi bố mẹ đưa đến lớp tôi thường 
quan tâm, hỏi han trẻ để trẻ giao lưu với cô. Đối với những trẻ đó tôi và giáo 
viên trong lớp vào các buổi chiều trước khi trẻ trả, chúng tôi thường trò chuyện 
gần gũi, động viên khuyến khích trẻ bằng các hình thức như: Hôm nay cô thấy 
con học bài rất giỏi, trong lớp con ngồi học rất ngoan nhưng cô muốn ngày mai 
con đi học con sẽ không khóc nhè nữa nhé! Bên cạnh đó để giúp trẻ tự thì trong 
các giờ học hoạt động chung, với những trẻ nhút nhát tôi tăng cường cho trẻ 6/10
tôi lựa chọn các trò chơi khác nhau để giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ, giúp trẻ 
giao lưu với bạn được tốt hơn. Ngoài ra trong giờ học hoạt động chung, tôi tăng 
cường cho trẻ trả lời câu hỏi của cô, cho trẻ tập kể truyện, đóng kịch để giúp cho 
vốn từ của trẻ ngày càng phòng phú hơn.
 - Đối với kĩ năng giao tiếp với người lớn và mọi người xung quanh tôi tập 
cho trẻ những lời nói lễ phép, dạy trẻ nói đủ câu, không nói trống không. Để trẻ 
có thói quen nói đủ câu, không nói trống không thì giáo viên phải quan sát, uốn 
nắn trẻ thường xuyên, khi thấy trẻ nói chưa đủ câu cần sửa cho trẻ ngay. 
 Với những hình thức như vậy dần dần trẻ lớp tôi đã biết thưa gửi, nói 
năng lễ phép với cô giáo, với người lớn và mọi người xung quanh. (Ảnh 3 phần 
phụ lục).
3.2.2. Kỹ năng tự chăm sóc, tự bảo vệ bản thân:
 Việc giáo dục kỹ năng biết tự chăm sóc và bảo vệ bản thân, bởi dạy cho 
trẻ những kỹ năng này là rèn cho trẻ có tính chủ động, tính tự lập, tính kỹ luật, tự 
chủ không phụ thuộc vào người khác trong mọi hoàn cảnh. 
* Kỹ năng tự chăm sóc bản thân:
 Tôi dạy trẻ các kỹ năng tự phục vụ như: Rửa mặt, rửa tay bằng xà phòng, 
cách chải tóc, cách gấp quần áo và đi vệ sinh đúng nơi quy định
 Trong giờ ăn: Tôi dạy trẻ những nề nếp văn hóa trong ăn uống qua đó dạy 
trẻ những kỹ năng tự lao động phục vụ, rèn tính tự lập như Biết tự đi lấy bát thìa 
theo số lượng của tổ mình khi ăn, không nói chuyện trong khi ăn, biết ăn hết 
xuất, không làm rơi vãi khi ăn, khi ăn nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm 
miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, biết tự dọn, cất bát thìa đúng nơi 
quy định, biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn không làm ảnh hưởng 
đến người khác. Khi đi rửa tay, đi vệ sinh nhớ phải đi dép để tránh bị trơn 
ngã, cô nhắc nhở trẻ nhiều lần để trẻ ghi nhớ và trở thành thói quen. Trẻ biết rửa 
tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, thực hiện đúng quy trình 
rửa tay bằng xà phòng qua 6 bước cơ bản. Ngoài ra trước những giờ ăn tôi 
thường lồng ghép các bài hát, bài thơ có nội dung giáo dục trẻ nề nếp, kĩ năng 
trong giờ ăn như: “Giờ ăn, “Bé ơi nhớ nhé”. 
 Hoặc vào buổi chiều rèn luyện cách mặc quần áo, cho áo, quần vào 
balôcho trẻ cũng tiến hành tương tự ngay sau khi ôn bài cũ. Việc xác định nội 
dung cho trẻ thực hành, tôi dựa trên nguyên tắc cho trẻ làm quen từ dễ đến khó, 
từ đơn giản đến phức tạp. Chẳng hạn, cũng dạy trẻ cách mặc áo nhưng tuần đầu 
tôi dạy trẻ cách mặc áo có khuy bấm, tuần tiếp theo tôi dạy trẻ cách mặc áo có 
khuy cài và những tuần sau là áo có khoá kéo. Hoặc cho quần áo vào balô lúc 
đầu chỉ cần cho hết đồ vào balô, sau đó cho trẻ lần lượt lần lượt, từng cái từng 
cái từng cái xếp chồng lên nhau khi bỏ vào, lần sau nữa cho trẻ gấp từng cái thật 
đẹp mới bỏ vào. Lúc đầu thực hiện rất vụng về lúng túng nhưng do luyện tập 
thường xuyên và có kế hoạch nên các thao tác của trẻ dần chính xác hơn.
 Dạy trẻ biết xếp ghế đúng nơi quy định như xếp nhẹ nhàng, không gây ồn, 
xếp theo đúng tổ của mình. Hoặc khi xếp dép phải xếp kẹp đôi, phơi khăn phải 
đúng cách đúng tổ, uống nước phải rót nước vừa phải đủ uống, uống xong úp 
cốc vào đúng vị trí của tổ mình. Quần áo, đồ dùng cá nhân phải để đúng ô tủ cá 8/10
tranh về những đồ dùng đó, hỏi trẻ xem những đồ dùng này các con có được sử 
dụng không? Vì sao? Nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc hỏi trẻ những câu hỏi như 
vậy rồi cô giáo dục trẻ không được lại gần, không được sử dụng những đồ dùng 
đó thì trẻ sẽ rất mau quên. Chính vì vậy ngoài việc giáo dục trẻ biết được mối 
nguy hiểm của những đồ dùng đó sau khi trẻ được khám phá về đồ dùng gia 
đình tôi tổ chức cho trẻ chơi trò chơi: “Loại bỏ những đồ dùng gây nguy hiểm 
cho trẻ”, hay trò chơi “ Hãy gạch chéo vào đồ dùng mà bé không được sử dụng”.
 Với trẻ mầm non khi chúng ta khéo léo lồng ghép vào các hoạt động trong 
ngày, vào các thời điểm trong ngày: Trò chuyện sáng, hoạt động tập thể ngoài 
trời, hoạt động học, các bài tập trắc nghiệm, các bài tập giả định, hoạt động giao 
lưu. Sau khi áp dụng dạy trẻ các kỹ năng thông qua các giờ thực hành trên lớp, 
tôi nhận thấy trẻ lớp tôi đã mạnh dạn, tự tin, tích cực tham gia các hoạt động 
hơn, sẵn sàng đối diện và vượt qua các mối nguy hiểm trong cuộc sống. (Ảnh 5 
phần phụ lục).
3.3. Biện pháp 3: Tuyên truyền, phối kết hợp với các bậc phụ huynh cùng 
giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
 Khi đã hiểu rõ được vai trò của các bậc phụ huynh góp phần không nhỏ 
trong việc giáo dục các kỹ năng tự lập vì vậy ngay từ đầu năm khi tổ chức họp 
phụ huynh tôi đã đưa ra ý kiến về giáo dục kỹ năng sống của mình áp dụng vào 
trẻ. Để phụ huynh nhận thức ý nghĩa của vấn đề để cùng cô giáo, giáo dục trẻ. 
Sau đó thống nhất với các phụ huynh về những biện pháp giáo dục ở nhà và tôi 
đã đưa ra những kỹ năng cơ bản cần phải phát triển ở trẻ, kỹ năng nào phần đa 
trẻ đã thực hiện được, còn những kỹ năng nào chưa làm được tôi nêu ra cuộc 
họp để cùng bàn luận và cùng uốn nắn trẻ ngay và kịp thời. Đặc biệt những phụ 
huynh ít quan tâm đến con cái, tôi tìm cách để gặp và trao đổi với phụ huynh 
nhằm để tìm hiểu và nắm bắt được những nguyên nhân, hoàn cảnh gia đình của 
từng cháu để có biện pháp giáo dục kịp thời phù hợp với trẻ. Đối với trẻ có hoàn 
cảnh đặc biệt tôi gặp riêng phụ huynh để tường tận rõ ràng, đưa ra mục tiêu giáo 
dục đúng đắn hơn để cùng với gia đình giải quyết phần nào những vướng mắt về 
nhận thức trong quá trình dạy dỗ trẻ. Tôi cho rằng mẹ ở nhà cũng như cô giáo ở 
trường, cô giáo cũng như người mẹ ở nhà của trẻ. Nếu như sự kết hợp của hai 
người mẹ được chặt chẽ thì chắc chắn đứa trẻ sẽ có những kỹ năng cơ bản, phẩm 
chất tốt đẹp, ngoan ngoãn lễ phép và biết quan tâm giúp đỡ lẫn nhau. 
 Thông qua giờ đón trẻ, tôi đã trao đổi với phụ huynh về tình hình sức 
khoẻ, vệ sinh cá nhân, những phản ứng kém linh hoạt cũng như những kỹ năng 
của trẻ để cùng phụ huynh giáo dục trẻ, giúp trẻ chủ động trong các hoạt 
động.Thông qua bảng tuyên truyền với phụ huynh: Bảng được thiết kế đẹp, kích 
thước to rõ, các phụ huynh có thể đọc, quan sát theo dõi dễ dàng. Đây là nơi trao 
đổi thông tin với phụ huynh rất hiệu quả. Theo từng chủ đề tôi có đánh máy nội 
dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mà cô đang dạy trẻ ở trên lớp. 
 Những biện pháp trên đã làm thay đổi cơ bản từ phía phụ huynh: Cha mẹ 
luôn coi trọng trẻ và tích cực phối hợp với giáo viên để dạy kỹ năng sống tự lập 
cho trẻ. Đặc biệt là giao tiếp giữa cha mẹ và con cái tốt hơn, đa số phụ huynh 
dịu dàng, ít la mắng trẻ, thay đổi trong cách rèn kỹ năng sống cho trẻ, phân việc